ทำไม "การเล่น" จึงสำคัญต่อการเรียนรู้

วันก่อนได้มีโอกาสอ่านบทความเกี่ยวกับความสำคัญของการเล่น ที่ลดน้อยลงในเด็กสมัยนี้ ปัจจุบันทั้งโรงเรียน และครอบครัวต่างมีแนวทางหรือความคิดที่ว่า การเรียนผ่านตำราหรือ การอ่านหนังสือมากๆนั้น จะทำให้ลูกฉลาดและเก่ง ซึ่งปฎิเสธไม่ได้เลยว่าการเรียนรู้ในตำราทำให้เด็กมีความรู้ที่ลึกซึ้ง และสามารถนำไปปรับใช้ในชีวิตได้ อย่างไรก็ตาม สิ่งที่สำคัญกว่าคือการได้เล่นสนุกตามสัญชาตญาณ การเล่นสนุกของเด็กนั้นสำคัญไม่น้อยไปกว่าการอ่านหนังสือเลยด้วยซ้ำ

แล้วทำไมต้อง...เล่น? เล่นเเล้วได้อะไร?

จากข้อมูลเผยว่า “การเล่น” ช่วยพัฒนา"ทักษะชีวิต"และ"ทักษะทางอารมณ์และสังคม" ซึ่งจำเป็นต่อการใช้ชีวิต และการประกอบอาชีพในอนาคต

ทักษะชีวิต (Life skills) คืออะไร?

ทักษะชีวิต (Life Skills) คือ ความสามารถของบุคคลที่จัดการกับปัญหาต่างๆ รอบตัวในสภาพสังคมปัจจุบัน และเตรียมพร้อมสำหรับการปรับตัวเปลี่ยนแปลงในอนาคต (นิยามโดย สพฐ.) โดยการพัฒนาทักษะชีวิตนั้น จะสร้างการเปลี่ยนแปลงเชิงพฤติกรรมของเด็ก ซึ่งทักษะชีวิต มี 4 ด้านหลักๆ ดังนี้

- การจัดการกับอารมณ์ และความเครียด (Emotional Control)

- การสร้างความสัมพันธ์ที่ดีกับผู้อื่น (Positive Relationship)

- การเห็นคุณค่าตนเอง (Self -Esteem)

- การคิดวิเคราะห์ตัดสินใจ และแก้ปัญหา (Analytical and Problem Solving skill)

ทักษะทางอารมณ์และสังคม (Social-Emotional skills) คืออะไร?

ทักษะทางอารมณ์ และสังคม (Social-Emotional skills) คือ ทักษะที่คนคนหนึ่งจำเป็นต้องมีเพื่อที่จะอยู่รอดในสังคมปัจจุบัน และอนาคตได้ รวมทั้งยังเป็นส่วนเติมเต็มจากทักษะทางวิชาการที่ได้รับจากการเรียนในห้องเรียนทั่วไปอีกด้วย ยกตัวอย่างเช่น

- การรู้จักตนเองและผู้อื่น (Self-Awareness) คือ ความสามารถในการตระหนักถึงความรู้สึก ความรับผิดชอบ และข้อดีของตัวเองและผู้อื่น

- การรับผิดชอบต่อการตัดสินใจ (Decision-Making) คือ การเข้าใจสถานการณ์ ตั้งเป้าหมาย วางแผนและ สามารถลงมือตัดสินใจทำสิ่งนั้นๆได้อย่างถูกต้อง

- การเข้าใจความรู้สึกผู้อื่น (Empathy) คือ การเข้าใจความรู้สึกนึกคิดของผู้อื่น เข้าใจความแตกต่างของกันและกัน

- การสื่อสารอย่างมีประสิทธิภาพ (Communication) คือ การพูด สื่อสาร แลกเปลี่ยนสิ่งต่างๆกับผู้อื่นอย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึงการรักษามิตรภาพความสัมพันธ์กับผู้อื่นอีกด้วย

เห็นแบบนี้แล้ว พ่อแม่ควรจะพาลูกออกไปเล่น และพบเจอกับเพื่อนวัยเดียวกันให้มากขึ้น เพราะการเล่นทำให้ลูกพัฒนามีทักษะชีวิต และทักษะทางอารมณ์และสังคม ที่บางทีการเรียนในตำราไม่สามารถให้ได้

4 สิ่งที่พ่อเเม่ทำให้ลูกๆเรียนรู้ผ่านการเล่นได้

1. พ่อแม่ควรรู้ว่าพื้นฐานของลูกแต่ละคนเป็นแบบไหน

ก่อนที่จะเริ่มพาลูกออกไปเล่นหรือทำกิจกรรมต่างๆ พ่อแม่ควรรู้และเข้าใจก่อนว่าพื้นฐาน ลักษณะนิสัยของลูกเรานั้นเป็นอย่างไร เพราะเด็กเเต่ละคนนั้นเรียนรู้ หรือตอบสนองต่อสิ่งต่างๆต่างกันไป ดังนั้น พ่อเเม่ควรที่จะคอยสังเกตลูกของตัวเองเพื่อให้เห็นว่าลูกเราชอบอะไร เก่งอะไร สนใจอะไร เพื่อที่จะสนับสนุน หรือพาลูกออกไปเล่น ทำในสิ่งที่ก่อประโยชน์สูงสุด

2. ตั้งกฎระเบียบที่ยืดหยุ่นได้

เเน่นอนว่าในขณะที่ลูกๆกำลังสนุกและเรียนรู้ผ่านการเล่น พ่อเเม่ต้องอย่าลืมว่าการตั้งกฎระเบียบเป็นสิ่งที่จำเป็น เเต่ต้องมีความยืดหนุ่นตามสถานการณ์ เพราะการให้อิสระลูกในการพบเจออุปสรรค ปัญหา ทำให้ลูกๆเรียนรู้ที่จะเเก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า หรือเรียนรู้ถึงความผิดพลาดต่างๆ ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญต่อการเพิ่มทักษะชิวิต และทักษะทางอารมณ์และสังคมเป็นอย่างมาก

3. สร้างสภาวะของการเล่น ที่ไม่ขัดจังหวะการเรียนรู้

อย่างที่ทราบกันว่าการเล่นอย่างอิสระ (Free play) เป็นการเล่นที่เด็กได้มีโอกาสลองสิ่งใหม่ๆ ไม่ปิดกั้นตัวเอง และฝึกจินตนาการและความคิดสร้างสรรค์ ดังนั้นบทบาทหน้าที่ของพ่อเเม่จึงไม่ใช่ผู้สอนหรือผู้สั่ง เเต่มีหน้าที่สังเกตการณ์ คอยดูว่าลูกของเราเล่นเป็นอย่างไร มีอะไรควรเเนะนำ (ไม่ใช่สั่งให้ทำ) ถือว่าเป็นการสร้างพื้นที่พิเศษสำหรับเด็กๆ พื้นที่ที่ปลอดการสอนสั่ง

4. สร้างพื้นที่ที่เด็กได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนความคิด

จะไม่มีประโยชน์เลยใช่ไหมถ้าลูกๆมีความคิดสร้างสรรค์ จินตนาการที่ล้ำเลิศ เเต่ไม่มีโอกาสเอาสิ่งเหล่านั้นไปคุยหรือแลกเปลี่ยนกับเพื่อนๆ เพราะการแลกเปลี่ยนสามารถต่อยอดสู่ความคิด ไอเดียใหม่ๆ ที่ลูกของคุณอาจจะคิดไม่ถึง ดังนั้น กระบวนการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพนั้นจำเป็นต้องอาศัยการเเลกเปลี่ยนความคิดซึ่งนำไปสู่การต่อยอดความคิดใหม่ๆไปเรื่อยๆ

อ้างอิง

thepotential.org/2019/06/25/phu-dad-interview/

lifeskills.obec.go.th/.../01/rtp-lifeskill-final.pdf