แค่ไม่อยากให้ "โรงเรียนคุณธรรม จริยธรรม" เป็นเพียงความทรงจำที่ดี ตอนที่ 9 "เครือข่ายคุณธรรม"

“การสร้างเครือข่ายคุณธรรม คือการให้ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องเข้ามาร่วมด้วยช่วยกัน อย่างเช่น ผู้ปกครอง เพื่อการพัฒนาโรงเรียนคุณธรรมต้นแบบ”

ตอนที่ 9 "เครือข่ายคุณธรรม"

การพัฒนาโรงเรียนคุณธรรมต้นแบบ

ในงานเปิดบ้านคุณธรรม ผมได้มีโอกาสพบคุณหมอท่านหนึ่งซึ่งท่านสนใจกระบวนการพัฒนาโรงเรียนคุณธรรมต้นแบบมาก จึงได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนความคิดเห็นในทางวิชาการกัน

ผมถามคุณหมอว่า “ทำไมจึงสนใจกระบวนการพัฒนาโรงเรียนคุณธรรมต้นแบบ”

คุณหมอ ยิ้ม   

ผมจึงเริ่มเกริ่นนำว่า “โรงเรียนคุณธรรมต้นแบบ มี 6 องค์ประกอบ ได้แก่ 1 มีคุณธรรมอัตลักษณ์ 2 มีกิจกรรมส่งเสริมความดี 3 มีส่วนร่วมทั้งระบบ 4 มีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม 5 เกิดองค์ความรู้หรือนวัตกรรม และ 6 เป็นแหล่งเรียนรู้” 

คุณหมอถามผมว่า “คุณธรรมอัตลักษณ์คืออะไร เพราะตอนแรกเราส่งเสริมเรื่องคุณธรรมเป้าหมาย” 

ผมขอบคุณคุณหมอและเรียนท่านว่าเป็นคำถามที่ดีมาก ก่อนที่ผมจะอธิบายว่า “คุณธรรมอัตลักษณ์ คือ คุณธรรมที่เป็นลักษณะเฉพาะของบุคคล มี 2 องค์ประกอบ คือ คุณธรรมเป้าหมาย กับ พฤติกรรมบ่งชี้ เพราะฉะนั้นคุณธรรมเป้าหมายกับพฤติกรรมบ่งชี้ต้องสัมพันธ์กัน เช่น ของนักเรียนมีคุณธรรมเป้าหมาย คือ ความรับผิดชอบ และกำหนดพฤติกรรมบ่งชี้ คือ เข้าเรียนตรงเวลา คุณธรรมอัตลักษณ์ของนักเรียนคนนี้ ก็คือ เขาเป็นคนที่มีความรับผิดชอบในการเข้าเรียน” 

คุณหมอถามผมว่า “ถ้าจะนำองค์ความรู้ไปใช้ในการสร้างอำเภอคุณธรรมจะนำองค์ความรู้อะไรไปใช้ได้บ้าง” 

ผมเรียนท่านว่า “องค์ความรู้สำคัญจะมี 3 ตัวหลักๆ คือ การค้นหาคุณธรรมเป้าหมาย การกำหนดพฤติกรรมบ่งชี้ และการสร้างกิจกรรมส่งเสริมความดี ถ้าเทียบกับหลักสากล คือ การตั้งเป้าหมาย วิธีการไปสู่เป้าหมาย และลงมือทำ” 

ท่านยิ้มและพยักหน้าตอบรับว่าเข้าใจในสิ่งที่ผมพูด  

“กระบวนการขับเคลื่อนต้องแบ่งเป็น 2 มิติคู่ขนาน คือ มิติที่ 1 พัฒนาตัวองค์กร เพื่อปรับสภาพแวดล้อมภายในองค์กร และ มิติที่ 2 พัฒนาตัวบุคคล เพื่อปรับพฤติกรรมของคนในองค์กร ซึ่งทั้งสองมิติมีเป้าหมายเดียวกัน คือ สร้างแรงระเบิดจากข้างใน” 

ผมหยุดนิดหนึ่งให้คุณหมอที่กำลังจดบันทึกอยู่ และอธิบายต่อว่า

“การสร้างแรงระเบิดข้างนอก ต้องใช้กระบวนการ 4 สร้าง สร้างที่ 1 สร้างการเรียนรู้ สร้างที่ 2 สร้างการมีส่วนร่วม สร้างที่ 3 สร้างคุณธรรม สร้างที่ 4 สร้างจิตอาสา” 

คุณหมอเงยหน้าขึ้นมาจากการจดบันทึกสิ่งที่ผมอธิบาย แล้วบอกผมว่า 

“ถ้าจะนำไปทำอำเภอคุณธรรมคงต้องเพิ่มมิติที่ 3 เข้าไป” 

“มิติอะไรครับ” ผมถาม 

“มิติการพัฒนาเครือข่าย” คุณหมอตอบ 

“ผมเห็นด้วยกับคุณหมอเลยครับข้อนี้ เพราะอำเภอเป็นที่รวมหลายหน่วยงาน เราจึงต้องสร้างแรงระเบิดจากข้างนอก”  

ผมกล่าวกับคุณหมอ 

คุณหมอชวนผมคิดต่อ “ถ้าอย่างนั้นคงต้องสร้างการเรียนรู้และการมีส่วนร่วมเพื่อขับเคลื่อนทั้งระบบและทุกระดับทั้งภายในภายนอก” 

ผมขอให้คุณหมอคิดตาม โดยยกตัวอย่าง “ชมรมผู้ปกครองจิตอาสาของโรงเรียนเป็นผลผลิตของการพัฒนาโรงเรียนคุณธรรมต้นแบบ เริ่มต้นจากการสร้างการเรียนรู้ร่วมกันก่อน จึงจะเกิดการมีส่วนร่วม เหมือนที่เราเห็น ชมรมผู้ปกครองจิตอาสาจะใช้เวลาว่างๆ เวียนกันมาช่วย ตั้งแต่เริ่มต้นรับนักเรียนเข้าโรงเรียน และเดินตรวจตราภายในโรงเรียน ตอนที่นักเรียนและครูเข้าห้องเรียนแล้ว ผู้ปกครองจิตอาสายังพัฒนาเป็นพ่อแม่อุปถัมภ์ หรือเป็นครูภูมิปัญญาได้อีก นอกจากนี้ ตัวแทนผู้ปกครองจิตอาสายังเป็นส่วนหนึ่งที่ทำหน้าที่ชี้แจงให้ชุมชนเข้าใจ เรื่องการพัฒนาโรงเรียนคุณธรรมอีกทางหนึ่งด้วย” 

คุณหมอถามผมว่า “เราควรจะสร้างการเรียนรู้เรื่องอะไร” 

ผมเรียนท่านไปว่า “จำที่ผมพูดตอนต้นได้ไหม องค์ความรู้สำคัญจะมี 3 ตัวหลักๆ คือ การค้นหาคุณธรรมเป้าหมาย การกำหนดพฤติกรรมบ่งชี้ และการสร้างกิจกรรมส่งเสริมความดี เราต้องสร้างการเรียนรู้ 3 ตัวนี้ก่อน มิติการพัฒนาเครือข่ายของคุณหมอจะบรรลุผล” 

คุณหมอพยักหน้า มองหน้าผมเหมือนมีความหวัง 

ผมจึงกล่าวต่อไปว่า “องค์ความรู้ที่ผมกับคุณหมอแลกเปลี่ยนกันมันมีกระบวนการปลีกย่อยอีกเยอะวันนี้ไม่น่าจะจบ เอาอย่างนี้ ถ้าคุณหมอทำอำเภอคุณธรรมเมื่อไหร่ ผมยินดีมาช่วยครับ” 

คุณหมอได้กล่าวขอบคุณผมที่ได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน และก่อนจะแยกย้ายคุณหมอบอกผมว่า สัญญาแล้วนะ

“ความทรงจำที่ดี รึจะสู้ ตัวอักษรที่เลือนราง”

-นิรนาม-