แค่ไม่อยากให้ "โรงเรียนคุณธรรม จริยธรรม" เป็นเพียงความทรงจำที่ดี ตอนที่ 3 "คุณธรรมเป้าหมาย"

“หัวใจหลักของการสร้างคุณธรรมเป้าหมาย คือ การสร้างการมีส่วนร่วมภายในโรงเรียน เพื่อมองหาคุณธรรมต้นทุน หรือสิ่งที่โรงเรียนของเรามี”

ตอนที่ 3 "คุณธรรมเป้าหมาย"

การพัฒนาโรงเรียนคุณธรรมต้นแบบ

หลังจากลงนาม MOU แล้ว ได้มีการเตรียมความพร้อม ผู้บริหารและคณะครูอีกครั้ง

สิ่งที่คณะทำงานได้ทำเพื่อเตรียมความพร้อม คือ ให้ร่วมกันค้นหา “คุณธรรมเป้าหมาย” โดยเริ่มจากให้ผู้บริหารและคณะครูมองย้อนกลับไปที่จุดเริ่มต้นว่าได้ใช้อะไรเป็นเนื้อหา ใช้อะไรเป็นกระบวนการ และใช้อะไรเป็นเครื่องมือ ในการพัฒนาคุณธรรมนักเรียน ผมเรียกสิ่งเหล่านี้ว่า “ต้นทุนคุณธรรม” 

ผมขอให้คุณครูแบ่งกลุ่มเพื่อช่วยกันค้นหาต้นทุนคุณธรรมของโรงเรียนมีอะไรบ้าง ผมและคุณครูค้นพบร่วมกันว่าเนื้อหา ก็คือ คติพจน์ คติธรรม หลักธรรม หลักปรัชญา วิสัยทัศน์ กระบวนการที่ใช้ ก็คือ การท่องจำความหมายจากรุ่นสู่รุ่น เครื่องมือที่ใช้ก็คือ ไม้เรียว นี่แหละ เครื่องมือชั้นยอด 5555 

ขั้นต่อมาผมถามคุณครูว่า ที่คุณครูใช้เนื้อหา กระบวนการ เครื่องมือ เหล่านี้แล้ว คุณครูเห็นพฤติกรรมดีๆ อะไรของนักเรียนบ้าง คุณครูแบ่งกลุ่มกันเหมือนเดิม แต่ละกลุ่มนำเสนอพฤติกรรมดีๆ ของนักเรียนได้น่าสนใจมาก 

มีคุณครูท่านหนึ่งยกมือถามว่า “เอาพฤติกรรมที่ไม่ดีด้วยไหม” 

ผมเลยเล่าให้คุณครูฟังว่า “สมัยผมรับราชการเป็นปลัดฯ ต้องไปสอนชาวบ้านทำแผนพัฒนาหมู่บ้าน ครั้งนั้น ผมถามชาวบ้านว่า หมู่บ้านของเรามีปัญหาอะไรบ้าง ปรากฏว่า ชาวบ้าน 1 คนเสนอมา 10 ปัญหา ชาวบ้าน 10 คน ได้มา 100 ปัญหา แล้วหมู่บ้านหนึ่งมีกันกี่คน เราคงแก้กันไม่ไหวแน่ 50 ปี จะแก้หมดรึไม่ ผมไม่อยากจะคาดเดา 5555 เหตุการณ์ครั้งนั้น ทำให้ผมเรียนรู้ว่าเราไม่ควรที่จะเอาปัญหาเป็นตัวตั้ง ผมพลาดไปแล้วเมื่อครั้งนั้น ครั้งนี้ผมจึงขอความร่วมมือคุณครูเริ่มต้นจากการค้นหาพฤติกรรมที่ดี น่าจะดีกว่า คุณครูว่าไหมครับ” ผมถามกลับ 

ซึ่งคุณครูก็เห็นด้วย แต่ก็บ่นเสียดายเพราะอยากให้ผมรู้ 5555 

หลังจากนั้น ผมให้คุณครูนำพฤติกรรมที่ดีมาแทนค่าด้วยคุณธรรมที่คุณครูรู้จัก ผลออกมาเป็นที่น่าพอใจ

มีคุณธรรมซ้ำๆ กัน ได้ ความซื่อสัตย์ ความรับผิดชอบ ความเสียสละ ความมีน้ำใจ จิตอาสา 

ผมขอให้คุณครูช่วยกันโหวตเลือกออกมา 3 ตัว 

มีคุณครูยกมือถามว่า ทำไมต้อง 3 ตัว 

ผมอธิบายเพิ่มเติมว่า คุณธรรมตัวที่ 1 ใช้พัฒนาตนเอง คุณธรรมตัวที่ 2 ใช้พัฒนาองค์กร คุณธรรมตัวที่ 3 ใช้พัฒนาสังคม 

สิ้นเสียงผมอธิบาย คุณครูแบ่งออกเป็น 3 ฝ่ายทันที 

• ฝ่ายที่ 1 เสนอ ความซื่อสัตย์ ความรับผิดชอบ ความเสียสละ 
• ฝ่ายที่ 2 เสนอความซื่อสัตย์ ความรับผิดชอบ ความมีน้ำใจ 
• ฝ่ายที่ 3 เสนอ ความซื่อสัตย์ ความรับผิดชอบ จิตอาสา 

ผมขออนุญาตคุณครูสรุป “สรุปเป็นที่แน่ชัดแล้วว่า ทุกฝ่ายให้การยอมรับ ความซื่อสัตย์ ความรับผิดชอบ” 

ผมเปิดโอกาสให้แต่ละกลุ่ม นำเสนอ คุณธรรมตัวที่ 3 ซึ่งแต่ละกลุ่มก็ให้เหตุผลที่น่าสนใจในแนวทางที่ตนเองชอบ ต่างอธิบายความหมายว่ามันใกล้เคียงกันนะ แต่ให้เอาของกลุ่มฉันเถอะ ของกลุ่มเธอพับไปประมาณนี้ ตกลงกันไม่ได้อยู่นาน 

ในช่วงเวลาแห่งความอึดอัดนั้น ผมนึกอยู่ในใจคนเดียวว่า โรงเรียนคุณธรรมยังไม่ทันได้เริ่มก็จะล่มซะแล้วรึนี่ 5555 

ผมขออนุญาตคุณครูอธิบายเพิ่มเติมว่า ทำไมถึงต้องทำกระบวนการนี้ กระบวนการนี้มีความสำคัญอย่างไร และหัวใจของกระบวนการนี้ คือ การมีส่วนร่วม ซึ่งเป็นคุณธรรมพื้นฐานที่นำไปสู่ความสำเร็จในการเป็นโรงเรียนคุณธรรมต้นแบบของประเทศ 

มีคุณครูท่านหนึ่งยกมือขึ้นและนำเสนอว่าเพื่อให้โรงเรียนของเราทันสมัย คำว่า จิตอาสา กำลังอินเทรนด์ 

ผมแอบยิ้มและก็แอบคิด เดชะบุญของโรงเรียนที่จะได้เป็นโรงเรียนคุณธรรมต้นแบบจริงๆ 

บทสรุปสุดท้าย ทุกคนมีรอยยิ้มและมีฉันทามติ ให้ ความซื่อสัตย์ ความรับผิดชอบ จิตอาสา เป็น “คุณธรรมเป้าหมาย” ของโรงเรียน 

“ความทรงจำที่ดี รึจะสู้ ตัวอักษรที่เลือนราง”

-นิรนาม-