แค่ไม่อยากให้ "โรงเรียนคุณธรรม จริยธรรม" เป็นเพียงความทรงจำที่ดี ตอนที่ 8 "เปิดบ้านคุณธรรม"

“เรียนรู้คุณธรรม ผ่านกิจกรรมโครงการ (Project-based Learning) จากกิจกรรมเปิดบ้านคุณธรรม บางมูลนากโมเดล”

ตอนที่ 8 "เปิดบ้านคุณธรรม"

การพัฒนาโรงเรียนคุณธรรมต้นแบบ

นักเรียนสอบเสร็จแล้ว วันนี้มีกิจกรรม เปิดบ้านคุณธรรม บางมูลนากโมเดล เป็นการรวบรวมผลงานทางวิชาการของนักเรียนทั้งปีมาจัดนิทรรศการแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน 

มีภาคีเครือข่ายการศึกษาทั้งจังหวัดมาร่วมให้กำลังใจและชมผลงานนักเรียนโดยเฉพาะโครงงานคุณธรรม มีถึง 180 โครงงาน 

ในช่วงนั้นก็จะมีนักวิชาการที่เข้ามาสังเกตการณ์หลายท่าน คำถามยอดฮิต คือ

“อยากถามคณะทำงานว่า โรงเรียนคุณธรรมต้นแบบ คือ อะไร ?” 

ผมตอบว่า ในทางวิชาการ เค้าจะเขียนว่า “โรงเรียนคุณธรรม คือ สถานศึกษาที่ทุกภาคส่วนมีส่วนร่วมในกระบวนการขับเคลื่อนคุณธรรมอัตลักษณ์ กิจกรรมส่งเสริมความดี ในรูปแบบต่างๆ ทั้งภายในองค์กรและภายนอกองค์กร ซึ่งนำไปสู่การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่ดีอย่างยั่งยืน” 

แต่ผมขออธิบายง่ายๆ ก็คือ “กระบวนการพัฒนาสภาพแวดล้อมให้เอื้อต่อการพัฒนาพฤติกรรมดีๆ ให้เกิดขึ้นกับคนในองค์กร” 

มีนักวิชาการท่านหนึ่ง ยกมือถามผมว่า “ทำไมต้องทำโครงงานคุณธรรม” 

ผมได้อธิบายเพิ่มเติมว่า “การเรียนรู้ผ่านการทำโครงงาน (Project Based Learning) เป็นเครื่องมือสำคัญที่จะทำให้นักเรียนได้พัฒนาทักษะทางการคิด คิดสร้างสรรค์ คิดแบบมีเหตุมีผล คิดเชิงระบบ คิดแก้ปัญหา เมื่อนักเรียนทำโครงงานคุณธรรมแล้วจะนำไปสู่การพัฒนาพฤติกรรมที่ดีขึ้น และท้ายที่สุดต้องนำไปสู่การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ ส่วนตัวโครงงานคุณธรรม เมื่อทำสำเร็จแล้วในที่สุดจะพัฒนาไปสู่กิจกรรมส่งเสริมความดีที่เป็นแบบอย่างและเป็นวิถีชีวิต” 

ผมขออธิบายเพิ่มเติมว่า วันนี้ทุกท่านจะได้เรียนรู้ บางมูลนากโมเดล 3-6-3 นักวิชาการหลายท่านแอบยิ้ม 

ผมรีบบอกว่าไม่ใช่สูตรปุ๋ยรึบอกใบ้เลขรางวัลอะไรทั้งนั้น 3-6-3 คือ 3 ยุทธศาสตร์ ยุทธศาสตร์การพัฒนาครู ยุทธศาสตร์การพัฒนานักเรียน และยุทธศาสตร์การพัฒนาสภาพแวดล้อม 6 กิจกรรม ได้แก่ กิจกรรมเสริมสร้างระเบียบวินัย กิจกรรมเสริมสร้างความดี กิจกรรมเสริมสร้างความกตัญญู กิจกรรมพัฒนาจริยธรรม กิจกรรมพัฒนาจิตอาสา กิจกรรมพัฒนาโรงเรียนสีขาว ส่วน 3 คุณธรรม หมายถึง ซื่อสัตย์ รับผิดชอบ พอเพียง รายละเอียดทุกท่านต้องเดินชมและถามนักเรียนตามซุ้มโครงงานหรือซุ้มนิทรรศการ 

การอธิบายให้นักวิชาการฟัง เป็นอันยุติเพียงเท่านี้ เพราะผมอยากให้พวกเขาได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนกับนักเรียนมากกว่า ในงานนี้  

ในระหว่างที่ผมเดินดูโครงงานคุณธรรมของนักเรียน ผมหยุดยืนฟังนักเรียนกลุ่มหนึ่งบรรยายโครงงานของกลุ่มเขา น่าสนใจทีเดียว 

ข้อความต่อไปนี้เป็นคำบรรยายของเขา 

“ปัญหาของการเปลี่ยนห้องเรียนในแต่ละคาบวิชา ทำให้เกิดพฤติกรรมเชิงลบ คือ การเข้าเรียนไม่ตรงเวลา ส่งผลต่อคุณธรรมเป้าหมาย คือ ความรับผิดชอบ พวกเราจึงได้วิเคราะห์ร่วมกันว่าสิ่งนี้ คือ ปัญหาซ้ำๆที่อยากแก้ จึงคิดโครงงานขึ้นมา ชื่อว่า โครงการเดินหน้าท้าฝัน โดยนำวินัยในเรื่องการเดินแถว มาใช้ตอนเปลี่ยนคาบเรียน โดยมีข้อตกลงร่วมกันว่าถ้าเพื่อนยังมาไม่ครบ รึ ยังไม่เป็นแถว พวกเราจะไม่เดิน และพวกเราจะเดินเป็นแถวอย่างเป็นระเบียบ ซึ่งถ้าดูกระบวนการของโครงงานนี้เผินๆ เหมือนจะไม่ตอบโจทย์การเข้าเรียนไม่ตรงเวลา แต่จากการร่วมคิด ร่วมทำ แบบกัลยาณมิตรของพวกเรา กลับพบว่าการเข้าแถว เดินแถว อย่างเป็นระเบียบ ตอนเปลี่ยนคาบเรียนนี้ ทำให้สามารถตรวจสอบจำนวนของเพื่อน ๆ ได้ และเกิดผลคือ พวกเราเข้าเรียนตรงเวลาทุกคาบเรียน ตอบโจทย์คุณธรรมอัตลักษณ์ตามที่พวกเรากำหนด คือ ความรับผิดชอบในการเข้าเรียนตรงเวลา” 

ผมฟังนักเรียนบรรยายโครงงานคุณธรรมเรื่องนี้แล้ว ทำให้ผมเรียนรู้ว่าปัญหาทำให้นักเรียนเกิดการเรียนรู้แล้วจริงๆ และยังทำให้ผมนึกถึงการบรรยายที่เคยบรรยายให้คุณครูฟังว่า 

“ปลูกข้าวแล้วได้เรียนรู้วิธีปลูกข้าวเพื่อให้ได้ข้าว ก็เป็นโครงงานนะ แต่ปลูกข้าวแล้วได้เรียนรู้ความขยัน ความรับผิดชอบ ความอดทนของตนเอง ทำให้เกิดพฤติกรรมที่ดีขึ้น เป็นโครงงานคุณธรรม”  

“ความทรงจำที่ดี รึจะสู้ ตัวอักษรที่เลือนราง”

-นิรนาม-