ให้อิสระลูกในการเรียนรู้ แล้วทุกอย่างจะดีเอง

บ่อยครั้งหากเลือกได้เราก็มักเลือกทำสิ่งที่คุ้นเคย มากกว่าการลองทำสิ่งใหม่ๆ ที่ไม่เคยมีความรู้มาก่อน เพราะสำหรับผู้ใหญ่ที่มีภาระหน้าที่ความรับผิดชอบ อาจไม่มีเวลามากพอที่จะเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ได้แม้ใจต้องการ แต่สำหรับเด็กๆ แล้ว พวกเขามีเวลาเหลือเฟือ วัยเด็กจนถึงวัยรุ่นจึงเป็นช่วงเวลาเหมาะสมที่พ่อแม่ควรเปิดโอกาสให้ลูกมีอิสระในการเรียนรู้อย่างเต็มที่เพื่อให้พวกเขาค้นพบสิ่งที่ชื่นชอบอย่างแท้จริง

บทความนี้ Starfish Labz ชวนพ่อแม่ผู้ปกครองมาทำความเข้าใจว่าเพราะอะไรการเรียนรู้อย่างมีอิสระจึงเป็นสิ่งสำคัญและบทบาทของพ่อแม่จะช่วยลูกให้ได้ประโยชน์จากการเรียนรู้อย่างอิสระได้อย่างไรบ้าง

Freedom to Explore อิสระในการเรียนดีอย่างไร?

วัยรุ่นเป็นวัยที่มีความเป็นตัวของตัวเองสูง หากพวกเขาได้เลือกเรียนสิ่งที่สนใจ มีอิสระในการเรียนรู้ สำรวจสิ่งต่างๆ ไม่เพียงทำให้พวกเขาค้นพบสิ่งที่ชอบ แต่ยังเป็นพื้นฐานสำคัญของการมีเสรีภาพทางวิชาการ (Academic Freedom) ที่หมายถึง เสรีภาพในการค้นคว้าหาความรู้และเสนอองค์ความรู้ใหม่ๆ ที่จะเป็นประโยชน์ต่อสังคมต่อไป ซึ่งเสรีภาพทางวิชาการจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อ เด็กๆ มีอิสระในการเรียนรู้เสียก่อน 

นอกจากนี้ การเรียนรู้อย่างอิสระ ยังทำให้เด็กๆ รู้สึกว่าความต้องการของเขาเป็นที่ยอมรับและมีความสำคัญ ช่วยให้มีความสุขกับการเรียนรู้ด้วย 

เรียนอย่างอิสระ สร้างโอกาสพบสิ่งที่รักตลอดชีวิต

คงจะดีหากลูกค้นพบสิ่งที่ตัวเองชื่นชอบได้ ซึ่งการที่เด็กสักคนจะพบสิ่งที่ตนเองชอบได้นั้น พวกเขาจำเป็นต้องได้รับโอกาสที่จะเรียนรู้อย่างอิสระหลากหลายในเรื่องที่พวกเขาคิดว่าน่าสนใจ 

พ่อแม่ผู้ปกครองส่วนใหญ่มักคาดหวังให้ลูกมีความชำนาญในด้านใดด้านหนึ่งอย่างจำเพาะเจาะจง เช่น เปียโน วาดรูป เล่นกีฬา ฯลฯ ซึ่งจะว่าไปแล้วก็เป็นเรื่องดี หากว่าเด็กๆ มีความสนใจในด้านนั้นจริงๆ

แต่ในทางกลับกัน การฝึกฝนด้านใดด้านหนึ่งอย่างเจาะจง อาจปิดโอกาสที่เด็กๆ จะได้ค้นพบสิ่งที่น่าสนใจอื่นๆ ดังนั้น นอกจากกิจกรรมที่พ่อแม่ผู้ปกครองเห็นว่าเป็นทักษะที่จำเป็นต้องฝึกฝนแล้ว ก็น่าจะลองเปิดโอกาสให้เด็กๆ ได้เลือกสิ่งที่อยากเรียนรู้เองด้วย

อย่างในประเทศสหรัฐฯ มีโครงการ Achievement First Charter Network ที่จัดโครงการการเรียนรู้แบบอิสระให้กับโรงเรียนระดับมัธยมต้นหลายเมืองในสหรัฐฯ โดยเฉพาะใน Brooklyn มีนักเรียนเข้าร่วมถึง 8,000 คน 

โครงการนี้เปิดโอกาสให้เด็กๆ ได้เลือกเรียนสิ่งที่ตนเองสนใจครั้งละ 2 สัปดาห์ ปีการศึกษาละ 3 ครั้ง ตัวอย่างเรื่องที่เด็กๆ เลือกเรียน เช่น การเมือง, การถ่ายภาพ, ออกแบบผลิตภัณฑ์ ไปจนถึงประสาทวิทยา 

คุณครูที่ร่วมโครงการนี้ระบุว่า การที่เด็กๆ ได้เรียนสิ่งที่ตนเองสนใจจริงๆ จะช่วยให้นักเรียนมีสมาธิจดจ่อกับการเรียนรู้มากขึ้น ตื่นเต้นที่จะมาโรงเรียน และอยากมีส่วนร่วมในชั้นเรียนมากกว่าการเรียนปกติ ที่สำคัญยังทำให้เด็กๆ ค้นพบว่าสิ่งที่ตนเองอยากเรียนนั้นเป็นสิ่งที่ชื่นชอบจริงๆ หรือเปล่า 

การเปิดโอกาสให้เด็กเรียนรู้อย่างอิสระ จึงอาจคล้ายๆ กับการเล่นของลูกวัยเตาะแตะ ที่หยิบของเล่นชิ้นนี้ที ชิ้นนั้นที เพื่อทดสอบดูว่าสิ่งเหล่านั้นคืออะไร และพวกเขาชอบมันหรือไม่ 

ดังนั้นอิสระในการเรียนรู้สำหรับเด็กๆ จึงเป็นเหมือนการทดลองไปเรื่อยๆ ว่าสิ่งเหล่านั้น “ใช่” สำหรับเราหรือเปล่า เพราะในโลกใบนี้มีหลายอย่างที่ยังไม่เคยรู้ และการได้ทดลองในขณะที่ยังมีโอกาส จึงช่วยให้เด็กๆ ค้นพบตัวตนได้ง่ายขึ้น

บทบาทพ่อแม่ช่วยลูกเรียนรู้ไร้ขีดจำกัด

สำหรับผู้ใหญ่อย่างเราๆ โดยเฉพาะคนเป็นพ่อแม่ผู้ปกครอง เมื่อส่งลูกเรียนพิเศษอะไรสักอย่าง ก็มักคาดหวังว่าอย่างน้อยๆ ลูกจะนำสิ่งเหล่านั้นไปใช้ประโยชน์ในชีวิตอย่างเป็นชิ้นเป็นอัน

แต่หากต้องการช่วยให้ลูกเรียนรู้อย่างอิสระ พ่อแม่อาจต้องลดความคาดหวังลง เปลี่ยนทัศนคติใหม่ว่า ถึงแม้ลูกอาจไม่ได้นำสิ่งที่เรียนรู้ไปใช้อย่างจริงๆ จัง แต่อย่างน้อยๆ ลูกก็ได้ค้นพบว่าสิ่งนั้นไม่เหมาะสำหรับเขาอาจจะในตอนนี้ แต่ไม่แน่ว่าสิ่งที่เรียนไปอาจมีประโยชน์ในอนาคตก็เป็นได้

สิ่งที่พ่อแม่ทำได้คือ อาจลงเรียนคอร์สสั้นๆ หรือคอร์สทดลองเรียน หรือหากพ่อแม่ผู้ปกครองบ้านไหนพอมีเวลามีทักษะในเรื่องที่ลูกสนใจ ก็อาจลองสอนลูกเอง ชวนลูกทำกิจกรรมเองที่บ้านเพื่อดูว่าลูกชอบและควรต่อยอดต่อไปหรือไม่ 

สุดท้ายแล้ว ผู้ใหญ่ไม่ควรกดดันเด็กๆ ให้เลือกเส้นทางในชีวิตเร็วเกินไป เพราะนั่นอาจเท่ากับว่าคุณกำลังปิดประตูแห่งโอกาสความเป็นไปได้อื่นๆ ที่มีอยู่มากมายบนโลกใบนี้

แหล่งอ้างอิง (Sources):

• Students’s Guide to Academic Freedom in the Classroom.
• Why Kids Need Freedom to Explore 
• New School Model Gives Kids Freedom to Choose What They Learn