11 สัญญาณเตือนภาวะป่วยใจในลูกวัยรุ่นที่พ่อแม่ควรรู้

บ่อยครั้งลูกวัยรุ่นอาจมีอารมณ์หงุดหงิดฉุนเฉียวเกรี้ยวกราดง่าย แต่หากว่าอารมณ์ของลูกสวิงขึ้นลงบ่อยครั้งและรุนแรงอย่างเห็นได้ชัด นั่นอาจเป็นสัญญาณของภาวะป่วยทางใจ ซึ่งพ่อแม่ผู้ปกครองส่วนใหญ่อาจรับไม่ค่อยได้ หรือไม่อยากจะเชื่อว่าลูกของตนจะเผชิญกับอาการป่วยทางใจ แต่เราจำเป็นต้องเริ่มจากการยอมรับถึงปัญหาเสียก่อนจึงจะแก้ไขได้ 

บทความนี้ Starfish Labz จะพาคุณพ่อคุณแม่ไปทำความเข้าใจ 11 สัญญาณเตือนของภาวะซึมเศร้าในวัยรุ่น ที่มีโอกาสเกิดมากขึ้นจากสภาพสังคมในปัจจุบัน และสื่อโซเชียลที่ส่งผล

กระทบต่อจิตใจวัยรุ่นได้ง่าย 

Mental Illness คืออะไร ลูกเราเข้าข่ายหรือเปล่า?

Mental Illness หรือภาวะป่วยทางใจนั้น หมายถึงภาวะสุขภาพที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์ ความคิด หรือพฤติกรรม ที่เกิดจากความเจ็บป่วยทางใจ อาจมีสาเหตุมาจากความเครียด ปัญหาการเข้าสังคม หรือความขัดแย้งในครอบครัว อย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายสาเหตุรวมกันก็ได้

สำหรับผู้ใหญ่ที่มีภาวะเจ็บป่วยทางใจ แพทย์มักวินิจฉัยจากภาวะอารมณ์ที่เปลี่ยนแปลงอย่างมาก ละเลยการดูแลตัวเอง ไม่สนใจทำกิจกรรมที่ชอบเหมือนเคย 

อาการในวัยรุ่นมักแสดงออกให้เห็นจากผลการเรียนที่ตกลงอย่างมาก เก็บตัว ไม่สนใจคบหาเพื่อน และมีอารมณ์ขึ้นลงรุนแรงอย่างรวดเร็ว ซึ่งหากมีอาการอย่างใดอย่างหนึ่ง ก็ถือเป็นสัญญาณที่ลูกควรได้รับคำแนะนำจากจิตแพทย์

11 สัญญาณเตือนภาวะป่วยใจในวัยรุ่น

โดยส่วนมากพ่อแม่ที่ใส่ใจใกล้ชิด สนิทสนมคุ้นเคยกับลูกดี มักทราบถึงนิสัยใจคอ และพฤติกรรมของลูกที่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมได้ โดยสามารถประเมินได้เองเบื้องต้นตามอาการต่อไปนี้

• ประสิทธิภาพการทำงานลดลง ผลการเรียนตกต่ำ ทำอะไรไม่แล้วเสร็จ ขาดความรับผิดชอบผิดจากปกติ
• นอนไม่หลับกระสับกระส่าย หรือนอนมากกว่าปกติ
• ใจลอย หลุดโฟกัสง่าย ไม่มีสมาธิจดจ่อ หลงลืม จดจำรายละเอียดไม่ค่อยได้ และโลเลไม่ยอมตัดสินใจ
• มีความรู้สึกผิด รู้สึกหมดหวัง รู้สึกไร้ค่าอยู่ตลอดเวลา
• มีความรู้สึกเจ็บปวดร่างกายโดยไม่ทราบสาเหตุ ไปตรวจรักษาหาไม่พบอาการผิดปกติทางร่างกาย
• มองโรคในแง่ร้าย ครุ่นคิดถึงปัญหาต่างๆ วกวนอยู่ในหัวไม่รู้จบ
• ปลีกตัวอยู่คนเดียวผิดวิสัย หมดความสนใจในเรื่องที่เคยชื่นชอบ
• พฤติกรรมการกินเปลี่ยนไป ทำให้น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นหรือลดลงอย่างมาก 
• หมดแรงบันดาลใจ อ่อนล้า พูดจาเนือยกว่าปกติ ขาดความกระตือรือร้น ไม่มีแก่ใจลุกมาทำอะไร 
• อารมณ์เปราะบาง เศร้า ร้องไห้ หงุดหงิดง่าย โมโหร้าย 
• คิดทำร้ายตนเอง

หากลูกมีอาการข้างต้นเกิน 5 ข้อ ติดต่อกันทุกวันอย่างน้อย 2 สัปดาห์ ถือว่าเข้าข่ายมีอาการของภาวะซึมเศร้าหรือโรคซึมเศร้า ซึ่งมักเป็นจุดเริ่มต้นของโรคทางใจอื่นๆ ที่อาจมีอาการร่วมด้วย เช่น

สัญญาณเตือนโรควิตกกังวล อาการที่พบได้บ่อยคือ

• รู้สึกกระสับกระส่าย
• อ่อนล้าง่าย 
• ขาดสมาธิ
• หงุดหงิดง่าย
• รู้สึกตึงกล้ามเนื้อ
• มีปัญหาในการควบคุมระดับความวิตกกังวล
• มีปัญหาการนอนหลับ

สัญญาณเตือนโรคกลัวสังคม เกิดความรู้สึกประหม่า และไม่ปลอดภัยอย่างรุนแรงเมื่อเข้าสังคม อาการที่พบบ่อยคือ

• รู้สึกวิตกมาก เพียงคิดว่าตนเองต้องรายล้อมด้วยผู้คน มีปัญหาการคุยกับคนอื่น
• เผชิญกับอาการประหม่าอย่างสุดขีด กลัวอับอาย กลัวถูกปฏิเสธ หรือกลัวทำให้ผู้อื่นขุ่นเคือง
• กลัวถูกคนอื่นตัดสิน
• กังวลล่วงหน้าก่อนร่วมกิจกรรมทางสังคมเป็นวันๆ หรือเป็นสัปดาห์
• หลีกเลี่ยงสถานที่ที่มีคนเยอะ
• มีปัญหาในการหาเพื่อนใหม่ และรักษาเพื่อนเก่า
• หน้าแดง เหงื่อออก ตัวสั่น เมื่อต้องอยู่กับคนอื่น
• รู้สึกเวียนหัว คลื่นไส้ เมื่อต้องเข้าสังคม

สัญญาณเตือนโรคไบโพลาร์ อาการที่พบได้บ่อยคือ

• อารมณ์ดีเกินเหตุสลับไปมากับอารมณ์เศร้าหดหู่
• มีปัญหาการเรียน ควบคุมตัวเองไม่ได้ ส่งงานไม่ทัน
• ไม่ค่อยกินข้าว
• พูดฟุ้งซ่าน จับใจความไม่ได้ 
• โมโหง่าย ไม่มีเหตุผล
• นอนน้อย หรือนอนมากผิดปกติ ดูอ่อนเพลียตลอดเวลา

ยิ่งสังเกตเห็นอาการผิดปกติวิสัยของลูกได้เร็ว ก็ยิ่งตัดสินใจพาลูกเข้ารับคำปรึกษาและรักษาเสียตั้งแต่เนิ่นๆ อาการก็จะไม่ทรุดหนักจนถึงขั้นคิดจากโลกนี้ไป

หากยังไม่แน่ใจ ให้ลองปรึกษาแพทย์ประจำตัวที่ลูกคุ้นเคยดีตั้งแต่เด็ก ก็ถือเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี โดยแพทย์จะสอบถามอาการและให้คำแนะนำเบื้องต้นได้เพื่อลดความกังวลของพ่อแม่ พร้อมทำนัดจิตแพทย์ให้หากโรงพยาบาลแห่งนั้นมีแพทย์เฉพาะทางด้านนี้ 

แนวทางการรักษาโรคป่วยใจในวัยรุ่น

หลังได้รับคำวินิจฉัยยืนยันว่าลูกป่วยเป็นโรคทางใจ จิตแพทย์มักจะเริ่มกระบวนการรักษา ดังนี้

• สืบหาสาเหตุ เริ่มต้นจะใช้เวลาพูดคุยสอบถามผู้ป่วยอย่างละเอียด เพื่อรับฟังสะท้อนความคิดและปัญหาจากมุมมองของเขา เพื่อค้นหาสาเหตุของความวิตกกังวลที่ทำให้นอนหลับไม่เพียงพอ ความเศร้าจนไม่อยากรับประทานอาหาร หรือความกลัวสังคมจนมีปัญหาในชีวิตประจำวัน จนกว่าจะระบุความเครียดได้ชัดเจน
• ให้คำปรึกษา ค่อยๆ ปรับความคิดและพฤติกรรม โดยควบคู่ไปกับการใช้ยา
• จ่ายยาเบาใจ ตามอาการของโรคจิตเวช เช่น ยาต้านเศร้าเอสเอสอาร์ไอ ที่ช่วยเพิ่มระดับสารเซโรโทนินในสมอง เป็นยาที่ใช้อย่างแพร่หลาย ปลอดภัย แต่อาจมีผลข้างเคียงไม่เท่ากันในแต่ละคน จึงต้องใช้เวลาปรับยาเพื่อประคับประคองจิตใจให้กลับมามั่นคงอีกครั้ง

จิตแพทย์มักจะให้คำแนะนำกับพ่อแม่และคนใกล้ชิดพร้อมกันด้วย เพื่อพ่อแม่จะได้ปฏิบัติตัวกับลูกใหม่ ซึ่งต้องใช้ความใจเย็นมากกว่าเดิม เน้นรับฟัง แล้วค่อยๆ หาทางสื่อสารกับลูกเพื่อให้ลูกเปิดใจพูดความในใจออกมา 

พ่อแม่จะต้องคอยระมัดระวังคำพูด ไม่ใช้อารมณ์ หรือตัดสินลูกไปก่อนจะทราบสาเหตุของอารมณ์และพฤติกรรมไม่ดีที่เกิดขึ้น

ซึ่งโรคทางใจส่วนใหญ่ หากได้รับการดูแลใส่ใจ ได้รับความเข้าใจจากคนรับข้าง และผู้ป่วยมีกำลังใจต่อสู้กับสารสื่อสมองที่ทำให้ความรู้สึกนึกคิดผิดเพี้ยนไป โดยหมั่นฝึกฝนจิตใจ เพื่อต่อต้านกระบวนการคิดมากคิดวกวนที่เป็นมลพิษต่อจิตใจ พร้อมทั้งปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ใช้สภาพแวดล้อมที่ดีและกิจกรรมบำบัดร่วมด้วย ปฏฺิบัติตามคำแนะนำของจิตแพทย์อย่างต่อเนื่อง ก็จะสามารถฟื้นฟูจิตใจกลับมาใช้ชีวิตได้ตามปกติ ยิ้มได้ และหายขาดอย่างแน่นอน

แหล่งอ้างอิง (Sources):

• https://www.psychiatry.org/patients-families/what-is-mental-illness
• https://www.healthdirect.gov.au/teenage-mental-health
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/324365#early-signs