My body my choice สอนลูกสาว ลูกชาย เรื่องสิทธิในร่างกายตนเอง

ยุคสมัยเปลี่ยนไป คนเราหันมาให้ความสำคัญเรื่องการเคารพสิทธิซึ่งกันและกันมากขึ้น โดยเฉพาะสิทธิในร่างกายของตัวเอง ที่จะแต่งตัวอย่างไรก็ได้ ไม่ได้จำกัดอยู่ตามเพศสภาพอีกต่อไป ซึ่งสำหรับพ่อแม่ที่เลี้ยงลูกในยุคปัจจุบัน นอกจากเรื่องวิชาความรู้แล้ว การสอนเรื่องสิทธิต่างๆ โดยเริ่มจากสิทธิในร่างกายตนเองก็ถือเป็นพื้นฐานที่ไม่ควรละเลย

สิทธิในร่างกายตนเองคืออะไร? 

หากพูดเรื่องสิทธิในร่างกายตนเองกับผู้ใหญ่ทุกคนก็น่าจะเข้าใจกันดีว่าหมายถึง ร่างกายของเรา เราเป็นเจ้าของ หากใครมาสัมผัส ล่วงเกิน โดยที่เราไม่ยินยอม ย่อมทำไม่ได้ แต่เมื่อพูดถึงสิทธิในร่างกายตนเองของเด็กๆ พ่อแม่ผู้ปกครองบางรายอาจไม่เข้าใจและคิดว่าไม่มีความสำคัญ

ความจริงแล้วมนุษย์ทุกคนไม่ว่าผู้ใหญ่หรือเด็ก ล้วนมีสิทธิเหนือร่างกายตนเอง แต่สำหรับเด็กๆ โดยเฉพาะเด็กปฐมวัย พ่อแม่ผู้ปกครองมักมองว่า การที่ผู้ใหญ่ขอกอด ขอหอม คือการแสดงความรัก ซึ่งส่วนหนึ่งก็เป็นจริงเช่นนั้น แต่บางกรณี บุคคลที่เด็กไม่คุ้นเคย เช่น เพื่อนสนิทของพ่อแม่ขอกอด ขอหอมลูก พ่อแม่ก็อนุญาต ทั้งๆ ที่เด็กรู้สึกอึดอัด ไม่ชอบใจ ลักษณะเช่นนี้ถือเป็นการละเมิดสิทธิในร่างกายลูก ทำให้เด็กไม่ได้เรียนรู้ว่าเขามีสิทธิในร่างกายตัวเอง

การปลูกฝังเรื่องสิทธิในร่างกายตนเอง สิ่งที่พ่อแม่ควรสอนให้ชัดเจนคือ การให้ความรักความอบอุ่นในครอบครัวเป็นเรื่องดีและถูกต้อง แต่การแสดงความรักจำเป็นต้องมีขอบเขต ไม่ว่าจะเป็นพ่อ แม่ ปู่ย่าตายาย ญาติพี่น้องที่สนิทแค่ไหนก็ตาม ไม่ควรสัมผัสบริเวณที่อยู่ภายใต้เสื้อผ้า รวมทั้งไม่สัมผัสบริเวณใบหน้าด้วย ยกเว้นกรณีเด็กเล็กหรือเด็กที่ยังต้องให้ผู้ดูแลหลักช่วยในเรื่องต่างๆ เช่น อาบน้ำ ทำความสะอาดร่างกาย แต่ก็ต้องเป็นไปอย่างเหมาะสม

เด็กๆ ควรได้เรียนรู้ว่าความรักและการแสดงออกซึ่งความรักอย่างมีขอบเขตเป็นสิ่งคู่กัน พ่อแม่สอนลูกได้ตั้งแต่อายุ 1 ปี ด้วยการขออนุญาตก่อนสัมผัสตัวลูกทุกครั้ง เช่น ขอกอด ขอหอมแก้ม ฯลฯ หากลูกไม่อนุญาตก็ควรเคารพการตัดสินใจ และไม่บังคับให้ลูกกอด หอม หรือให้คนอื่นๆ อุ้ม หากลูกไม่ต้องการ เพื่อให้เด็กๆ เรียนรู้ว่าเขามีสิทธิในร่างกายของตนเอง

รวมทั้งสอนให้ลูกรู้ว่าบริเวณที่อยู่ใต้เสื้อผ้าจะให้ใครดูหรือสัมผัสไม่ได้ หากมีใครขอดู ขอสัมผัส ต้องรีบแจ้งพ่อแม่ผู้ปกครองทันที เพราะจะนำไปสู่การถูกล่วงละเมิดทางได้

Positive Body Image สิ่งที่เด็กยุคโซเชียลต้องมี

สำหรับเด็กที่โตที่เข้าสู่ช่วงวัยรุ่น อีกสิ่งหนึ่งที่ต้องปลูกฝังก็คือ การมีทัศนคติที่ดีต่อร่างกายตนเอง โดยเฉพาะในยุคโซเชียล มีเดีย อย่างทุกวันนี้ ที่มีแอปพลิเคชันมากมายช่วยให้เราหน้าเรียวใสโดยไม่ต้องแต่งหน้า มีแอปฯ ลดหุ่นให้สูงยาวราวกับซุปเปอร์โมเดล ภาพของทุกคนในโซเชียล มีเดีย จึงเป็น Picture Perfect ไปเสียหมด ซึ่งอาจทำให้วัยรุ่นรู้สึกกดดันตัวเองที่รูปร่างไม่เป็นอย่างที่เห็นในสื่อ

การมีทัศนคติที่ต่อร่างกายตนเอง คือ ความรู้สึกที่คนๆ หนึ่งมีเมื่อพูดถึงหรือเห็นร่างกายตนเองในกระจก ซึ่งการมีทัศนคติที่ดีต่อร่างกายของตนเอง (ไม่ว่าจะมีรูปร่างอย่างไรก็ตาม) ส่งผลต่อความภาคภูมิใจในตัวเองของวัยรุ่นอย่างมีนัยยะสำคัญ การศึกษาในต่างประเทศยังพบว่าวัยรุ่นที่มีความภาคภูมิใจในตนเอง จะมีเพศสัมพันธ์ครั้งแรกเมื่อโตเป็นผู้ใหญ่ และรู้สึกว่าตนเองพร้อมจริงๆ ซึ่งต่อไปนี้เป็นวิธีที่พ่อแม่จะช่วยสร้างทัศนคติที่ดีต่อร่างกายตนเองให้กับลูกได้ เช่น 

• ไม่เปรียบเทียบลูกตนเองกับคนอื่นๆ แม้จะเป็นการชมว่าลูกดูดีกว่าคนอื่นก็ตาม เพราะนั่นเท่ากับส่งสัญญาณว่าการเปรียบเทียบเป็นเรื่องที่ทำได้
• พยายามไม่บ่นเรื่องภาพลักษณ์ รูปร่าง ร่างกายตนเองต่อหน้าลูก
• ชมการแต่งกายของลูก ขณะเดียวกันก็ชื่นชมพฤติกรรมอื่นๆ ของลูกด้วย เช่น ความพยายาม ความตั้งใจ ความมีน้ำใจ ฯลฯ อย่าชื่นชมแต่เพียงภาพลักษณ์ภายนอกเท่านั้น
• แสดงความชื่นชมยินดีจุดเด่นด้านอื่นๆ ของลูกที่คุณต้องการให้พวกเขารู้สึกภูมิใจในตนเอง เช่น ความขยัน การฝึกฝนอย่างหนัก การมีไหวพริบ ความเห็นอกเห็นใจ ฯ
• เมื่อพูดถึงการควบคุมอาหาร หรือ ออกกำลังกาย เป้าหมายควรเป็นไปเพื่อสุขภาพที่ดี ไม่ใช่เรื่องความสวยงามดึงดูด 
• ย้ำเตือนให้ลูกเข้าใจว่าภาพผู้คนที่เห็นผ่านสื่อ ล้วนผ่านการแต่งภาพ ตกแต่งให้สวยงามเกินกว่าความเป็นจริง
• ชวนลูกมองความงามที่แตกต่างหลากหลายจากคนหลายชาติพันธุ์ในโลกนี้ ชี้ให้เห็นว่าความสวยงามที่แท้จริงมาจากภายใน คนที่มีทัศนคติที่ดีกับร่างกายตนเองจะเปล่งรัศมีความงามอย่างมั่นใจ ไม่ว่าจะมีสีผิว รูปร่าง หน้าตาอย่างไรก็ตาม ดังนั้น ความงามจึงไม่ได้อยู่ที่รูปลักษณ์ภายนอกเท่านั้น 

สอนลูกหญิงชายป้องกันภัยล่วงละเมิด

ทุกวันนี้ไม่ว่าผู้หญิงหรือผู้ชายก็ตกเป็นเหยื่อการถูกล่วงละเมิดได้ทั้งสิ้น การปลูกฝังเรื่องสิทธิในร่างกายตนเองตั้งแต่เด็กๆ จึงเป็นสิ่งที่ควรทำ เพื่อเป็นพื้นฐานให้เด็กๆ รู้ว่าเขามีสิทธิในร่างกายตนเอง ใครจะมาสัมผัส ละเมิดโดยไม่ได้รับความยินยอมไม่ได้ อีกทั้ง การแสดงออกซึ่งความรักก็ควรทำอย่างมีขอบเขต

นอกจากนี้ การมีทัศนคติที่ดีต่อร่างกายตนเอง ก็จะเป็นเกราะป้องกันภัยล่วงละเมิดได้อีกระดับหนึ่ง กล่าวคือ เด็กๆ ที่มีทัศนคติที่ดีต่อร่างกายตนเอง มักมีความภาคภูมิใจในตัวเอง รู้ว่าตนเองมีคุณค่ามากพอ จึงไม่แสวงหาความรักจากคนอื่น ซึ่งอาจใช้คำว่ารัก มาหลอกล่อโดยมีเจตนาไม่ดีได้

อย่างไรก็ตาม แม้จะรู้จักสิทธิในร่างกายตนเอง มีทัศนติที่ดีต่อร่างกายแล้ว แต่ก็ไม่ควรประมาท เพราะสถิติการล่วงละเมิดเด็กไทย มักเกิดจากคนใกล้ตัว เป็นคนที่เด็กไว้ใจ เช่น คนในครอบครัว ครู อาจารย์ ซึ่งบุคคลเหล่านี้เป็นผู้ที่เด็กรู้สึกว่าเป็นคนมีอำนาจ จึงไม่กล้าปฏิเสธ หรือกระทั่งเพื่อน ที่อาจเป็นดาวเด่นของโรงเรียน เป็นรุ่นพี่ที่ทุกคนชื่นชอบ หากไม่ยอมทำตาม ก็กลัวว่าจะไม่ได้เข้ากลุ่ม ความรู้สึกเช่นนี้อาจนำไปสู่การล่วงละเมิดที่สร้างบาดแผลในชีวิตให้กับเด็กได้

ดังนั้น ควรสอนให้ลูกเชื่อสัญชาตญาณของตนเอง หากรู้สึกไม่ปลอดภัย ไม่มั่นใจ ก็ไม่ควรพาตัวเองไปอยู่ในที่รโหฐาน หรืออยู่ลำพังกับบุคคลเหล่านั้น วิธีหลีกเลี่ยงดีที่สุดคือ ไม่ไปด้วยตั้งแต่แรก หากจำเป็นจะต้องไปลำพัง ควรโทรบอกพ่อแม่ผู้ปกครองล่วงหน้า ว่าจะไปที่ไหน เมื่อไร อย่างไร 

สิ่งสำคัญคือ พ่อแม่ต้องเป็นพื้นที่ปลอดภัย ที่ลูกสามารถพูดคุยได้ทุกเรื่อง ลูกจะกล้าเล่าเรื่องราวต่างๆ ในชีวิตให้ฟัง หากผู้ใหญ่ตั้งใจฟังและไม่ตัดสินการกระทำของพวกเขา บ่อยครั้งพ่อแม่มักรีบให้คำแนะนำโดยที่เด็กๆ ยังไม่ได้เอ่ยถาม โดยเฉพาะวัยรุ่น บางทีพวกเขาแค่อยากระบายหรือเล่าให้ฟัง ไม่ได้ต้องการคำแนะนำ พ่อแม่จึงควรเป็นผู้ฟังที่ดี เพื่อให้ลูกนึกถึงเราเสมอในวันที่พวกเขาเผชิญกับปัญหา 

สุดท้ายแล้ว ความคิดที่ว่า ร่างกายของเรา คือ สิทธิของเรา จะเกิดขึ้นไม่ได้เลย หากพ่อแม่ไม่เคารพสิทธิของลูก บังคับให้ลูกกอดคนนั้น หอมคนนี้ หรือคอยเจ้ากี้เจ้าการว่าลูกควรแต่งตัวอย่างไร เปิดโอกาสให้ลูกเป็นตัวของตัวเอง ค่อยๆ เรียนรู้ และเคารพซึ่งกันและกัน เมื่อนั้นคำว่า My body my choice จึงจะเกิดขึ้นได้อย่างแท้จริง 

แหล่งอ้างอิง (Sources):

• What should I teach my high school-aged teen about their body?
• 9 Things to Teach Your Son About His Body 
• 'สิทธิในร่างกาย'เรื่องที่เด็กควรรู้ แสดงความรักเป็นสิ่งดี แต่การสัมผัสต้องมีขอบเขต