วิธีที่จิตแพทย์ใช้ช่วยเด็กที่พลั้งพลาดให้กลับมาเติบโตได้อีกครั้ง

ลูกทำผิด สิ่งที่คุณพ่อคุณแม่ควรทำ ไม่ใช่ต่อว่าเขา แต่ควรค่อย ๆ ถามว่าทำไมเกิดเรื่องขึ้น Starfish Labz ชวนคุณพ่อคุณแม่ เสริมพลังใจ ในวันที่ลูกพลั้งพลาดผ่านบทสัมภาษณ์ของคุณหมอแนต จิตแพทย์เด็ก-วัยรุ่นจะเข้มข้นแค่ไหน หาคำตอบไปพร้อมกัน และเรียนรู้ความผิดพลาดของลูกที่เป็นเรื่องธรรมดา ๆ เกิดขึ้นได้กับทุกครอบครัวกันค่ะ 

หลากหลายมิติของความพลั้งพลาด 

ความพลั้งพลาด บางทีวัดจากมาตรฐานทางสังคม การที่คนคนหนึ่งพลาดออกจากเส้นทาง ที่คนปกติเขาเดินกัน แหวกกฎเกณฑ์ของสังคม ยกตัวอย่าง การท้องก่อนวัยอันควร หรือ การทดลองใช้ยาเสพติด ถามว่าถึงขั้นผิดกฎหมายเลยไหม อาจจะไม่ได้ผิดกฏหมายนะครับ แต่มันผิดขนบธรรมเนียมวัฒนธรรมอะไรบางอย่าง หรือผิดจากความคาดหวัง ของคุณพ่อคุณแม่  

ทำผิด ไม่เท่ากับ คนไม่ดี

เราทุกคนไม่ได้เกิดมา เป็นคนไม่ดีเลย สิ่งที่เขาทำไม่ดี อาจเป็นแค่พฤติกรรมภายนอกของเขาเท่านั้น การที่เขาผิดพลาด ผิดพลาดได้แต่สิ่งที่ควรจะถูกจัดการ ไม่ใช่ตัวเขาแต่เป็นพฤติกรรมของเขาที่มันผิดพลาด  ถ้าเข้าใจแบบนี้ พ่อแม่เองก็จะสามารถจัดการได้ โดยไม่ไปกระทบความเชื่อมั่นในตัวเองของลูก

เลือกเดินทางผิด เพราะไม่รู้ 

การพลั้งพลาดโดยส่วนใหญ่ของเด็กที่อยู่ในวัยเรียน ตั้งแต่ประถม จนถึงมัธยม เป็นต้นไป เป็นการพลั้งพลาดในเรื่องที่เขาไม่เข้าใจมันอย่างแท้จริง ซึ่งอาจส่งผลต่อตัวเขาเอง ต่อระบบการศึกษาที่ควรจะต้องดำเนินไป หรือความคาดหวังของสังคม

จริง ๆ แล้วเด็กไม่อยากทำแบบนี้ 

การที่มองว่าเด็กกระทำความผิดบางอย่าง ถ้าเรามองเพียงแค่ความผิดนั้น ๆ ปัญหาจะไม่เคยถูกแก้ เราต้องมองให้ลึกลงไป ว่าเบื้องหลังของความผิดพลาดทั้งหลาย รวมถึงยาเสพติดด้วย เบื้องหลังที่แท้จริงของปัญหา มันมีฐานที่ใหญ่มาก และเราต้องแก้ไขปัญหาเชิงระบบนี้ยังไงถ้าลูกเราจะพลั้งพลาด คงไม่ได้เป็นเพราะลูกเราคนเดียวที่ผิด แต่เราคงต้องมาดูว่าผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทั้งหมด ของเด็ก ในเชิงของการดูแล มีอะไรบ้างที่พลั้งพลาดไป 

อย่าพูดคำว่า ‘ห้าม’

บอกให้เด็กเข้าใจว่า ถ้ามันมีเหตุการณ์แบบนี้เกิดขึ้น ที่ทำให้เด็กพลั้งพลาด เรื่องยาหรืออะไรก็ตาม มันจะทำให้เกิดปัญหาอะไรบ้างในชีวิตเขาเพราะฉะนั้นควรอธิบาย ให้เขาเข้าใจอย่างแท้จริง แต่ไม่ใช่การขู่ หรือการบอกว่าห้าม โดยที่ไม่อธิบาย มันจะทำให้เขาไม่เข้าใจค่ะ ว่าเขาไม่ควรทำเพราะอะไร 

คุณพ่อคุณแม่หย่าร้างกัน เคลียร์ให้ชัดเรื่องการเลี้ยงดูลูก 

หน้าที่ของคุณพ่อคุณแม่ หลายครอบครัว ที่หย่าร้างกันไป ฝากลูกให้ตายายดูแล ซึ่งเขาคนละเจนกัน ตายายก็ไม่เข้าใจในตัวเด็ก ปัญหาไม่ได้อยู่ที่ว่าเขาเลิกกัน แต่ปัญหาคือ ทั้งสองคนไม่สามารถปฏิบัติหน้าที่คุณพ่อคุณแม่ อย่างเหมาะสมได้ มันทำให้เด็ก ไม่มีแบบอย่างที่ดี เขาไม่ได้รู้สึกว่า พื้นที่นี้ปลอดภัยสำหรับเขา ไม่รู้สึกถึงความอบอุ่นทำให้เขาต้องไปหาช่องทางอื่น เช่น ไปเจอเพื่อนนอกโรงเรียน ทดลองใช้ยาเสพติด พอลองใช้ดูแล้ว ก็ลืมทุกอย่างไป มีความสุขดี 

ไม่ปล่อยลูกทั้งวัน กับจอสี่เหลี่ยม 

ถึงแม้ว่าเราจะเหนื่อย เราอยากฝากลูกไว้กับสื่อ ที่มันมีทั้งผลดีและผลเสียการให้เวลากับลูกสักครึ่งชั่วโมง ต่อวันนะคะ คุยกับลูก กอดลูก และเป็น safe zone มันอาจจะทำให้ลูกรู้สึกว่า ถึงแม้ครึ่งชั่วโมง มันก็ทำให้เขาอยากเล่าเรื่องอะไรก็ได้ ที่เขารู้สึกว่าไม่แน่ใจให้เราฟังและเราก็อาจจะรู้ปัญหา ของลูกก่อนที่มันจะมีเรื่องต่าง ๆ เกิดขึ้น 

โซเชียลมีเดีย คุณโทษผสมกัน 

สื่อโซเชียลต่าง ๆ มีประโยชน์ ช่วยสร้างความรู้มากมาย มันช่วยให้เราเข้าถึงเปิดประตูโอกาส แน่นอนว่าสิ่งที่ไม่ใช่ความรู้ และสิ่งที่เป็นอันตราย ก็เข้าตามมาด้วยโซเชียลมีเดีย ไม่ได้เป็นตัวกลาง แต่การที่รู้ไม่เท่าทันเทคโนโลยี รู้ไม่เท่าทันสื่อ นี่คือตัวการสำคัญ ที่ทำให้เด็กหลงผิด และออกนอกเส้นทางได้ 

พลังของการซัพพอร์ต

อย่าไปมองอย่างเดียว ว่าเราจะทำยังไงให้ลูกไม่เดินไปทางที่ผิดไม่จำเป็นจะต้องไปห้ามทุกอย่าง ใช้การสนับสนุน ให้เกิดพฤติกรรมที่ดี พฤติกรรมที่ถูกได้ เช่น เราไม่อยากให้ลูกติดเกมทั้งวัน แทนที่เราจะบอกห้ามเล่น ห้ามคบเพื่อนที่เล่นเกม ห้ามเติมเงินทุกอย่าง แทนที่เราจะทำแบบนั้น เราก็เอาเวลาส่วนนั้นไปสนับสนุนแทน เช่น เรื่องกีฬา ลูกอยากเล่นอะไร เราซัพพอร์ตเต็มที่ ทำให้เขาเกิดความภาคภูมิใจในตัวเอง สักวันเขา จะเข้าใจว่า ฉันคงเหมาะกับเรื่องการเล่นกีฬามากกว่า 

หยุดฟังก่อน ไม่รีบสอน

ลูกมาเล่าให้ฟัง เพื่อนชวนใช้ยาเสพติด พ่อแม่หลายคนอาจจะทำไมคบเพื่อนอย่างนั้น ลูกได้ยินแบบนี้ คราวหน้าก็ไม่บอกแล้ว ทำไมฉันต้องมาเล่าให้ฟัง เล่าก็โดนด่าแต่กลับกัน ถ้าเราให้คำชื่นชมเขา พ่อแม่ดีใจมากเลยนะ ที่ลูกมาเล่าเรื่องนี้ให้ฟัง คุณพ่อคุณแม่ควรเรียนรู้ และให้คำชื่นชมเขา เมื่อเขารู้สึกว่าการฏิเสธเรื่องยาเสพติดเป็นสิ่งที่พ่อแม่ชื่นชมให้การยอมรับ ได้รับความรักมากขึ้น ครั้งหน้าเขาก็เลือกที่จะปฎิเสธ 

พ่อแม่ไม่เข้าใจหนู

พ่อแม่หลายคนพอเกิดปัญหา จะรู้สึกว่าตัวเอง เป็นพ่อแม่ที่ไม่ดีเลยพยายามแก้ปัญหา เพื่อให้ตัวเองเป็นพ่อแม่ที่ดี บางคนมีมายด์เซต ที่เชื่อว่าถ้าฉันแก้ปัญหาให้ลูกได้ ฉันจะเป็นพ่อแม่ที่ดี แทนที่จะรับฟัง ดันข้ามไปพยายามแก้ปัญหา ทีนี้สิ่งที่เกิดขึ้นคือลูกรู้สึกว่าพ่อแม่ไม่เข้าใจเขา 

ขั้นแรกคือต้องยอมรับ 

ยอมรับเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เพราะเรื่องความพลั้งพลาด จะทำให้สภาพจิตใจ คุณพ่อคุณแม่ หรือลูกเองไม่คงที่ มันเกิดความสับสนมากมาย พอยอมรับได้ อย่ารีบด่วนตัดสินไม่นำอดีตของตัวเองทั้งหมด มาตัดสินตัวลูก ไม่มีทางตรงกันครับควรเปิดใจรับฟังเขาคิดยังไง เรื่องราวเป็นอย่างไร มันส่งผลกระทบต่อตัวเขาอย่างไรสุดท้ายพอพูดคุยกันแล้ว ก็ช่วยกันหาวิธีป้องกันปัญหาในอนาคต 

วิธีโอบอุ้ม เด็กหลงทางในรั้วโรงเรียน 

เมื่อคุณครูทราบ ครูไม่ควรเอาเรื่องที่เกิดขึ้นไปพูด หรือบอกกับคนอื่น แต่อาจจะรายงานตามสายชั้นงานได้ หาวิธีสนับสนุนช่วยเหลือเด็กอย่างเหมาะสม ร่วมกับคุณพ่อคุณแม่  ถ้าเกิดขึ้นแล้วต่อให้โวยวายไป มันก็อาจจะไม่สามารถรักษาเด็กไว้ได้และต้องย้ำเตือนกับเขา ความผิดพลาดครั้งนี้ ไม่ได้เป็นความผิดพลาดทั้งชีวิต 

จูงมือผ่านไปด้วยกัน 

พฤติกรรมผิดพลาดของลูก  ไม่ได้แปลว่าพ่อแม่ ล้มเหลวอันนี้สำคัญมาก พอลูกเกิดผิดพลาด มีความรู้สึกลึก ๆ เพราะว่าฉันล้มเหลว ฉันเป็นพ่อแม่ที่ไม่ดี ฉันแย่แล้วบางครั้งก็โทษตัวเองบางครั้งฉันไม่อยากโทษตัวเอง ฉันเลยโทษลูกแทน สุดท้ายมันทำให้เกิดความรู้สึกแย่ แต่พอเราไม่โทษใครความเข้าใจมันจะเพิ่มมากขึ้น

คุณหมอแนต โอบกอดคุณพ่อคุณแม่

คุณพ่อคุณแม่ในยุคนี้ต้องเข้าใจ เรื่องของเทคโนโลยีต่าง ๆ เพื่อให้เรากับลูก เข้าใจกันมากขึ้น และโอกาสที่ลูกจะทำผิดพลาดโดยที่เราไม่สามารถเข้าไปช่วยเหลือได้ มันจะลดน้อยลงครับการทำผิดพลาดเกิดขึ้นได้ครับ แต่ขอให้เรียนรู้ จากเหตุการณ์ที่เกิดขึ้น เรียนรู้ร่วมกัน ไม่ได้มีใครผิด 100% ไม่มีใครถูก 100% พยายามหาวิธี การส่งเสริมพฤติกรรมเชิงบวกเมื่อมีพฤติกรรมเชิงบวกมากขึ้น พฤติกรรมเชิงลบ ก็จะลดลง  

ดิลิเวอรีความห่วงใยถึงทางบ้าน จากครูโย

ประสบการณ์ที่เกิดขึ้น ในความพลั้งพลาด ไม่ต้องหาว่าใครเป็นคนผิด จูงมือกันให้ผ่านพ้นไปได้ ด้วยความรักถึงแม้อนาคตของลูกจะมีประสบการณ์ที่ไม่ถูกต้องนักสักหนึ่งอย่าง แต่ในอนาคตเขาอาจจะทำแต่สิ่งดี ๆ ก็ได้ อย่ามองว่าเรื่องที่เกิดขึ้นเป็นเรื่องทั้งหมดของชีวิต