สอนเรื่อง Sex Education กับลูกออทิสติกอย่างไรดี

การพูดเรื่องเพศกับลูก ถือเป็นเรื่องท้าทายของพ่อแม่ทุกคน แต่สำหรับพ่อแม่ที่ลูกมีภาวะออทิสติกด้วยแล้ว หัวข้อนี้ย่อมมีความท้าทายเป็นพิเศษ เพราะถึงแม้ลูกจะมีภาวะออทิสติก มีปัญหาในการสื่อสาร แต่ร่างกายของพวกเขาก็ยังคงเติบโต แม้บางด้านอาจช้ากว่าเด็กปกติทั่วไป แต่ในที่สุด ความสนใจเรื่องเพศก็จะมาถึงตามธรรมชาติของมนุษย์ หากพ่อแม่เลี่ยงหัวข้อเหล่านี้ เพราะความอายหรือ เพราะไม่รู้ว่าควรสอนอย่างไร ก็อาจส่งผลเสียมากกว่าผลดี เพราะจะว่าไปแล้วเรื่องเพศ ไม่ได้มีความหมายเกี่ยวกับความสัมพันธ์ทางเพศเท่านั้น แต่ยังหมายถึงความเข้าใจสภาพร่างกายที่เปลี่ยนแปลงไป สุขอนามัยทางเพศ ไปจนถึงความสัมพันธ์ใกล้ชิดระหว่างบุคคล ที่ต้องมีความเข้าใจและเคารพในสิทธิของกันและกันด้วยการพูดคุยเรื่องเพศกับลูกออทิสติก จึงมีรายละเอียดปลีกย่อยที่มากกว่า ซึ่งพ่อแม่ผู้ปกครองจำเป็นต้องเตรียมความพร้อม และหาวิธีการสื่อสารอย่างเหมาะสม

ทำไมการสอนเรื่องเพศกับลูกออทิสติกจึงสำคัญ จะว่าไปแล้ว เด็กทุกคนเมื่อถึงวัยที่เหมาะสม ก็ควรได้รับความรู้เรื่องเพศศึกษา โดยเฉพาะเด็กที่มีภาวะออทิสติก ยิ่งมีความรู้เรื่องเพศมากเท่าไร พวกเขาก็ช่วยให้พวกเขาจะปลอดภัยมากขึ้นเท่านั้น การพูดถึงเรื่องเพศจะช่วยลดความรู้สึกอับอาย เคอะเขินเกี่ยวกับเรื่องนี้ ทำให้เด็กๆ มีแนวโน้มที่จะพูดออกมามากขึ้นหากพวกเขาไม่สบายใจกับบางสิ่ง เช่น ถ้ามีคนสัมผัสพวกเขาอย่างไม่เหมาะสม นอกจากนี้ วัยรุ่นที่มีภาวะออทิสติก มักมีปัญหาเรื่องการสื่อสาร ไม่ว่าจะการอ่านสีหน้าท่าทางของคู่สนทนา หรือ การสื่อสารความรู้สึกของตนเอง เมื่อเป็นเช่นนี้ เรื่องขอบเขตความสัมพันธ์จึงเป็นปัญหาสำหรับผู้ที่มีภาวะออทิสติก ในกรณีพบคนที่ถูกใจ จะรู้ได้อย่างไรว่าเขาชอบหรือไม่ชอบเรา ผู้ที่มีภาวะออทิสติก มักมีปัญหาว่าตนเองควรสานสัมพันธ์ต่อหรือพอแค่นี้ เนื่องจากไม่สามารถทำความเข้าใจสีหน้า ท่าทาง หรือกระทั่งคำพูดของคู่สนทนาได้ การได้รับคำแนะนำที่เหมาะสมจากพ่อแม่ผู้ปกครอง จึงจำเป็นอย่างมากต่อการใช้ชีวิตด้วยตนเองในอนาคต เรื่องสำคัญสำหรับวัยรุ่นที่มีภาวะออทิสติก คือ พวกเขาควรเข้าใจว่าความสัมพันธ์ทางเพศเป็นเรื่องปกติของชีวิต แต่ก็ไม่จำเป็นต้องมีความสัมพันธ์ทางเพศหากไม่ต้องการ พวกเขาไม่จำเป็นต้องมีเซ็กส์เพื่อเป็นที่ยอมรับ หรือเพราะเพื่อนบอกว่าควรทำ การสอนเรื่องเพศกับวัยรุ่นออทิสติก มีความสำคัญเพราะทำให้พวกเขาเข้าใจขอบเขตที่เหมาะสม ไม่ว่าจะขอบเขตของตนเอง และผู้อื่่น ซึ่งจะช่วยให้เขาปลอดภัยจากการถูกคุกคาม พ่อแม่ผู้ปกครอง อาจต้องอธิบายสัญญาณทางเพศ ให้เห็นตัวอย่างชัดเจน เช่น บางคนอาจสนใจที่จะมีเซ็กส์ถ้าพวกเขาจูบหรือสัมผัสตัวเรา แล้วชวนเข้าไปในห้องนอนของพวกเขา แต่หากลูกไม่ต้องการ ก็สามารถปฏิเสธได้ ในขณะเดียวกัน ก็ต้องถามอีกฝ่ายด้วยว่าพวกเขาต้องการหรือไม่ สอนให้ลูกเข้าใจว่า ลูกต้องไม่บังคับหากอีกฝ่ายไม่ต้องการ 

เริ่มต้นสอนอย่างไร ให้วัยรุ่นออทิสติกเข้าใจเรื่องเพศ เพราะการสื่อสาร และแสดงความรู้สึก ถือเป็นปัญหาหลักของผู้ที่มีภาวะออทิสติก ขณะที่การเรียนรู้ทำความเข้าใจเรื่องเพศ จำเป็นต้องใช้ทั้งภาษา และอวัจนะภาษา เพราะฉะนั้น การเริ่มสอนลูกออทิสติกเรื่องเพศจึงมีความท้าทายอย่างมาก ทั้งนี้ พ่อแม่ผู้ปกครองสามารถสร้างความเข้าใจให้กับวัยรุ่นออทิสติก ได้ด้วยการช่วยพวกเขาแบ่งความรู้สึกทางเพศออกเป็นความคิด ความรู้สึกทางร่างกาย และพฤติกรรม ตัวอย่างเช่น หากลูกของคุณมีอารมณ์ทางเพศกับใครสักคน สิ่งที่เกิดขึ้นกับร่างกายด้านต่างๆ จะเป็นดังนี้

• ความคิด - จะคิดถึงบุคคลนั้นตลอดเวลา
• ความรู้สึก - รู้สึกวูบวาบแบบแปลกๆ มีความรู้สึกที่อวัยวะเพศ เป็นต้น
• พฤติกรรม - หาทางที่จะอยู่ใกล้บุคคลนั้นๆ

เมื่ออธิบายสิ่งที่เกิดขึ้นกับร่างกายทั้ง 3 ด้านแล้ว ขั้นต่อมา คือ การสอนวิธีการรับมือความรู้สึกนี้อย่างเหมาะสม ได้แก่

• ฝึกการปฏิสัมพันธ์ทางสังคมอย่างเหมาะสม ด้วยการจำลองสถานการณ์สมมติ เช่น การชวนใครสักคนไปดูหนัง หากอีกฝ่ายตอบตกลงทำอย่างไร และหากอีกฝ่ายปฏิเสธควรทำอย่างไร 
• ตั้งกฏให้ชัดเจนสำหรับสถานการณ์ต่างๆ เช่น หากต้องการชวนใครสักคนออกเดท หากชวนครั้งแรกอีกฝ่ายบอกว่าไม่ว่าง ควรหยุดเซ้าซี้และหาโอกาสชวนอีกครั้งหนึ่ง แต่หากครั้งที่สองถูกปฏิเสธอีก ควรเลิกชวน ไม่เซ้าซี้อีกต่อไป 
• กำหนดขอบเขตพฤติกรรม ว่าแบบไหนโอเคและแบบไหนไม่โอเค เช่น การตามคนที่ชอบตลอดทั้งวัน แบบนี้ถือว่าล้ำเส้น ไม่โอเค หรือ การพยายามติดต่อคนที่ชอบด้วยการส่งแชททั้งวัน ก็ไม่โอเค เช่นกัน

ออทิสติกกับปัญหาพฤติกรรมทางเพศ โดยหลักการแล้วเด็กออทิสติก ไม่ได้มีโอกาสหรือปัญหาเรื่องเพศที่เป็นอันตรายมากไปกว่าเด็กทั่วไป อย่างไรก็ตาม ด้วยทักษะการสื่อสารและความสามารถในการทำความเข้าใจของวัยรุ่นที่มีภาวะออทิสติก อาจทำให้พวกเขามีพฤติกรรมการแสดงออกที่ไม่เป็นไปตามบรรทัดฐานของสังคม เช่น เปิดเผยส่วนลับของตนเองในที่สาธารณะ จับ สัมผัส ล้วง เกา อวัยวะเพศ ก้น หน้าอก โดยไม่ได้ระวังตัว ทำให้คนภายนอกรู้สึกว่าไม่เหมาะสม นอกจากนี้ วัยรุ่นออทิสติกอาจเฝ้าติดตาม แอบดูคนที่ชอบ จนทำให้อีกฝ่ายหวาดกลัว แม้ไม่ได้มีเจตนาทำร้าย แต่พ่อแม่ผู้ปกครอง ก็ควรสอนการวางตัว และวิธีปฏิบัติเมื่ออยู่ร่วมกันในสังคม ว่าสิ่งใดทำได้ สิ่งใดทำไม่ได้และไม่ควรทำ เพื่อให้วัยรุ่นออทิสติก อยู่รวมกับสังคมได้อย่างสงบสุขที่สุดสำหรับพฤติกรรมทางเพศของวัยรุ่นออทิสติกที่อาจเข้าข่ายมีอันตราย เช่น การบังคับ ข่มขู่ ให้คนที่เด็กกว่ามีส่วนร่วมในกิจกรรมทางเพศ หากเป็นเช่นนี้ พ่อแม่ไม่ควรนิ่งนอนใจ ควรขอคำแนะนำการดูแล และแนะนำที่เหมาะสมจากจิตแพทย์ทันที อย่างไรก็ตาม ปัญหาพฤติกรรมทางเพศส่วนใหญ่ของวัยรุ่นออทิสติก อาจมาจากสาเหตุหลักๆ คือ 

• ไม่เข้าใจทักษะทางสังคมที่เหมาะสม
• ปัญหาเกี่ยวกับประสาทสัมผัส
• ขาดความเข้าใจความคิด ความรู้สึกของคนอื่น รวมทั้งไม่เข้าใจว่าพฤติกรรมของตนเองส่งผลต่อคนอื่นอย่างไร
• มีความสนใจแคบ ซึ่งอาจหมายถึงมีความสนใจเฉพาะเรื่องเพศเท่านั้น 

เมื่อเข้าใจสาเหตุของพฤติกรรมที่เป็นปัญหาแล้ว ก็อาจช่วยให้คุณเลือกกลยุทธ์ที่เหมาะสมในการจัดการและเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมของลูกออทิสติกให้เหมาะสมได้

ช่วยลูกออทิสติก เข้าใจพฤติกรรมทางเพศที่เหมาะสม กรณีที่วัยรุ่นออทิสติก ไม่เข้าใจทักษะทางสังคมที่เหมาะสม หมายความว่า พวกเขาไม่เข้าใจความแตกต่างของสถานการณ์ที่ต่างกัน เช่น เล่นไล่จับกับเพื่อนบนสนามบอล กับ ไล่จับกับเพื่อนแบบไม่ใส่เสื้อผ้าในสระว่ายน้ำ ทั้งสองสิ่งนี้ แม้จะเป็นการเล่นแต่ก็มีบริบทและความเสี่ยงทางเพศที่ต่างกันนอกจากนี้ ยังอาจมีปัญหาแสดงความรู้สึกหากสนใจทางเพศใครสักคน วัยรุ่นออทิสติก อาจโพล่งความคิดที่ไม่เหมาะสมออกมาหรือจ้องฝ่ายตรงข้ามไม่ละสายตาจนทำให้อีกฝ่ายรู้สึกอึดอัด พ่อแม่ผู้ปกครองช่วยให้ลูกออทิสติก มีความเข้าใจทักษะทางสังคมเพิ่มขึ้นด้วยการ 

• สร้างความเข้าใจอวัยวะของร่างกาย ส่วนใดเป็นส่วนลับ และส่วนใดโอเค อธิบายว่าอะไรที่อยู่ภายใต้เสื้อผ้า ถือเป็นส่วนลับ ห้ามเปิดในที่สาธารณะ เป็นต้น
• ช่วยให้ลูกเข้าใจพื้นที่ส่วนตัว ไกลแค่ไหนคือใกล้ และเมื่ออยู่ท่ามกลางผู้คน ควรวางตัวอย่างไร ไม่ให้คนอื่นรู้สึกอึดอัดลำบากใจ 
• อธิบายความสัมพันธ์โรแมนติกและความรู้สึกทางเพศ รวมทั้งวิธีการรับมืออารมณ์ความรู้สึกต่างๆ 
• สอนให้ลูกเข้าใจว่า ส่วนลับของตนเอง สัมผัสได้เมื่ออยู่ในที่ลับเท่านั้น ห้ามสัมผัสหรือเปิดเผยในที่สาธารณะ / ไม่โอเคที่จะสัมผัสร่างกายคนอื่นที่เขาไม่ยินยอม โดยเฉพาะบริเวณที่เป็นส่วนลับอยู่ภายใต้เสื้อผ้า / ไม่โอเคที่จะสัมผัสส่วนลับของเด็ก แม้พวกเขาจะยินยอมก็ตาม 

สำหรับปัญหาเกี่ยวกับประสาทสัมผัส วัยรุ่นออทิสติกบางราย ต้องการประสบการณ์ด้านประสาทสัมผัสโดยไม่เข้าใจว่าบางพฤติกรรมที่แสดงออกดูส่อไปในทางเพศ เช่น สวมเสื้อผ้ารัดรูป ลูบแขนขา สัมผัสตัวเองตลอดเวลา สัมผัสเสื้อผ้า เส้นผม ของผู้อื่นโดยไม่ได้รับอนุญาต พ่อแม่ผู้ปกครอง ช่วยได้ด้วยการสอนให้วัยรุ่นออทิสติกเข้าใจว่า การสัมผัสร่างกาย เสื้อผ้าของผู้อื่น โดยไม่ได้รับอนุญาตเป็นเรื่องต้องห้าม เช่นเดียวกับการสัมผัสร่างกายของเด็กๆ ก็ห้ามทำ แม้พวกเขาจะยินยอมก็ตาม นอกจากนี้ การสัมผัสตนเองในที่สาธารณะก็เป็นสิ่งไม่เหมาะสมและไม่ควรทำ หากวัยรุ่นออทิสติก มีปัญหาด้านประสาทสัมผัส ต้องหยิบจับสิ่งต่างๆ ตลอดเวลา อาจใช้ของเล่น เช่น สไลม์ pop-it หรือผ้าขนหนู ให้พกติดตัวไว้แทนการสัมผัสตัวเองหรือคนอื่นๆ นอกจากนี้ การช่วยให้วัยรุ่นออทิสติกเข้าใจความอารมณ์ความรู้สึกของคนอื่นๆ ก็ช่วยให้พวกเขารับมือกับเรื่องเพศในวัยรุ่นได้ดีขึ้น พ่อแม่ลองชี้ให้เห็นว่าสมาชิกในครอบครัวแต่ละคนชอบอาหารต่างกัน เพราะทุกคนมีความคิด ความรู้สึกไม่เหมือนกัน หรือใช้การสอนด้วยภาพที่มีหน้าผู้คนแสดงอารมณ์ความรู้สึกต่างๆ ไปจนถึงการอธิบายเรื่อง Consent หรือความยินยอมด้วย หากวัยรุ่นออทิสติก มีแนวโน้มที่จะสนใจแต่เรื่องทางเพศ ผู้ปกครองอาจเบี่ยงเบนความสนใจไปเรื่องอื่นที่ใกล้เคียงกัน เช่น หากลูกหมกมุ่นกับอวัยวะใดอวัยวะหนึ่งในร่างกายมากเป็นพิเศษ อาจขยายขอบเขตความสนใจไปทั่วร่างกาย ด้วยการสอนเรื่องกายวิภาคศาสตร์ หรือชีววิทยา เป็นต้น ผู้ปกครองอาจต้องพูดเรื่องเหล่านี้ซ้ำแล้วซ้ำอีก จากที่เขินอาย ลำบากใจในตอนแรก อาจกลายเป็นเหนื่อยหน่าย หนักใจ แต่ไม่ว่าจะอย่างไร ขอให้อย่าถอดใจ การแบ่งปันประสบการณ์ และรับการสนับสนุนจากผู้ปกครองคนอื่นๆ อาจช่วยให้สถานการณ์ต่างๆง่ายขึ้นสุดท้ายแล้วการยอมรับว่าเรื่องเพศเป็นเรื่องธรรมชาติ อาจทำให้คุณเปิดใจคุยกับลูกออทิสติกในประเด็นนี้ได้ง่ายขึ้น 

แหล่งอ้างอิง (Sources) :

• Sexuality and sexual development: autistic teenagers
• Sex Education and Autism