ทำความรู้จัก 'โรงเรียนพลังบวก' หนึ่งก้าวใหม่ของการศึกษาไทยในอนาคต

เมื่อพูดถึงการปฏิรูปการศึกษาไทย หลายๆ คนอาจนึกถึงเรื่องของเทคโนโลยี เรื่องของเนื้อหา วิชา หรือวิธีการประเมินแบบใหม่ๆ ของคุณครู แต่นอกเหนือจากทิศทางการพัฒนาเหล่านี้ อีกหนึ่งทิศทางใหม่ล่าสุดที่มีความสำคัญและได้รับการนำเสนอในงาน TEP FORUM 2022 ของประเทศไทยที่ผ่านมาก็คือการพัฒนาโรงเรียนในประเทศไทยให้กลายเป็น ‘โรงเรียนพลังบวก’

อาจฟังดูแปลกๆ โรงเรียนพลังบวกที่ว่าคืออะไร? มีความสำคัญหรือมีคุณประโยชน์แค่ไหนกันเชียวถึงมาเป็นวาระแห่งชาติในการพัฒนาการศึกษาไทยในอนาคตกันได้ ในบทความนี้ Starfish Labz มีคำตอบมาทำความรู้จักโมเดลใหม่แห่งการเรียนรู้สำหรับเด็กไทยกันเลยค่ะ

‘โรงเรียนพลังบวก’? คืออะไร

โรงเรียนพลังบวกหรือที่ในปัจจุบัน หลายๆ คนอาจคุ้นเคยกันว่าโรงเรียน ‘สนามพลังบวก’ คือแนวคิดการสร้างห้องเรียนและโรงเรียนในภาพรวมในรูปแบบใหม่ที่มีหัวใจคือการสร้างสภาพแวดล้อมที่ดีและเป็นบวกให้กับเด็กๆ ผ่านหลากหลายเทคนิคในกรอบของจิตศึกษาและเทคนิคการเรียนรู้ การจัดการและสร้างสรรค์ห้องเรียนต่างๆ ให้เด็กๆ รู้สึกอยากเรียนรู้ มีความสุข หรือมีความรู้สึกในทางบวกต่อการเรียน

ตัวอย่างห้องเรียนในทางบวก เช่น

• การบูรณาการ ‘จิตวิทยาเชิงบวก’ ให้กับเด็กๆ ในการสอน สร้างบรรยากาศการเรียนรู้ที่สนับสนุนธรรมชาติที่อ่อนไหวและยังคงไร้กรอบของเด็กๆ ลดการขู่บังคับ การทำให้เด็กๆ รู้สึกว่าต้องอยู่ในกรอบ ในระเบียบตลอดเวลา
• การบูรณาการมิติทางจิตวิญญาณ ทางปัญญาภายใน หรือทางมนุษย์เข้ามาเป็นศูนย์กลางของการเรียนรู้ มีกิจกรรมเชิงจิตและปัญญาศึกษา การฝึกสร้างสภาวะจิตที่ดีให้กับทั้งคุณและเด็กๆ ผ่านกิจกรรมต่างๆ ตั้งแต่การนั่งสมาธิร่วมกันก่อนเรียนไปจนถึงกิจกรรมต่างๆ
• การบูรณาการเทคนิคการเรียนรู้ในรูปแบบใหม่ที่มีประโยชน์ สร้างสรรค์ กระตุ้นความสนุกสนานและการเรียนรู้ของเด็กๆ เช่น การเรียนรู้โดยใช้ปัญหาเป็นฐาน Problem-Based Learning (PBL), การเรียนรู้เชิงปฏิบัติ (Active Learning) และอื่นๆ

ปัญญาทั้งภายในและภายนอก คุณประโยชน์อันล้ำค่าของโรงเรียนพลังบวก

เมื่อการเรียนรู้กลับมาที่ความเป็นมนุษย์ กลับมาที่หัวใจสำคัญคือการสร้างการเรียนรู้ที่อยู่บนฐานอันเป็นธรรมชาติของมนุษย์และเด็กๆ คุณประโยชน์สำคัญที่ล้ำค่าของโรงเรียนพลังบวกก็คือการสร้างการเรียนรู้ทั้งในระดับ ‘ภายใน’ และในระดับ’ภายนอก’ ห้องเรียนไม่ได้กลายเป็นพื้นที่หรือสถาบันที่ราวกับทำหน้าที่ผลิตสิ่งๆ หนึ่งเข้าสู่ตลาดหนึ่งๆ อีกต่อไป หากแต่เป็นการสร้างมนุษย์ที่สมบูรณ์ เด็กๆ ได้รับการส่งเสริมให้เกิดทั้ง ปัญญาภายใน อาทิ ทักษะในการรู้ตัว, การมีสติ,  การเข้าใจถึงตัวตนของเขา และปัญญาภายนอก อาทิ วิชาหลักต่างๆ, ทักษะที่สำคัญในยุคใหม่ และอื่นๆ

หัวใจสำคัญในภาพรวม ยังรวมถึงการสอนให้เด็กๆ เกิดทักษะและภาวการณ์ดูแลและจัดการตัวเองได้ (Self-Management) ได้อย่างเป็นธรรมชาติและในทางบวกด้วยสภาพแวดล้อมที่ช่วยให้เขามีสุขภาพจิตที่ดีและมีความสุข ซึ่งเมื่อกล่าวถึงทักษะที่มีความสำคัญในปัจจุบัน หนึ่งในกลุ่มทักษะที่ World Economic Forum ได้สำรวจและนำเสนอว่ามีความสำคัญที่สุดสำหรับปี 2025 ก็คือกลุ่ม Self-Management อย่าง Active Learning & Learning Strategies และ Resilience, Stress Tolerance & Flexibility

ทิศทางการเปลี่ยนสู่โรงเรียนพลังบวกของประเทศไทย

อาจฟังดูเหมือนเป็นแนวคิดใหม่และทิศทางใหม่ที่เริ่มมีการพูดถึงในประเทศไทย แต่ความจริงแล้ว แนวคิดโรงเรียนพลังบวกได้มีการถูกหยิบจำนำมาใช้ในบางโรงเรียนของประเทศไทยตั้งแต่ปี 2552 หนึ่งในบุคลากรผู้ช่วยสร้างการเปลี่ยนแปลงก็คือ อ.วิเชียร ไชรบัง ผู้เริ่มต้นพัฒนาโรงเรียนพลังบวกตั้งแต่ปี 2552 ให้กับโรงเรียนลำปลายมาศ จ.บุรีรัมย์ ก่อนที่จะเริ่มขยายไปยังโรงเรียนอื่นๆ ต่างๆ ตามเป้าหมาย

ปัจจุบันแนวคิดโรงเรียนพลังบวกได้รับการนำเสนอที่ TEP FORUM 2022 ของประเทศไทยกันแล้ว และแน่นอนว่าเรามีโอกาสที่จะได้เห็นทิศทางการพัฒนาการศึกษาไทยในอนาคตนี้ในระดับที่กว้างกว่าเดิมแน่นอน เพียงแต่ว่าอาจจะต้องใช้เวลาในการศึกษา พัฒนาและเปลี่ยนแปลง หัวใจสำคัญคือคุณครู ผู้บริหาร และโรงเรียน โรงเรียนพลังบวกอาจฟังดูเหมือนเป็นแนวคิดการเรียนการสอนง่ายๆ แต่ในความเป็นจริง เป็นแนวคิดที่มีความ ‘disruptive’ พอสมควร ซึ่งหมายถึง แตกต่างอย่างมากจากที่โรงเรียนเคยเป็นมา เป็นแนวคิดการเปลี่ยนแปลงเชิงความคิดโดยลึกเกี่ยวกับการเรียนรู้ เชิงระบบ โรงเรียนและผู้บริหารต้องมีความเข้าใจก่อนว่าระบบที่เคยเป็นมาขาดมิติของมนุษย์ ขาดมิติในทางบวก และหนทางสู่การพัฒนาเด็กๆ อย่างแท้จริงคือการให้สำคัญกับมิติทางจิตใจ ทางปัญญาทั้งด้านภายในและภายนอกของเขา

คำแนะนำสำหรับคุณครู ผู้อำนวยการ และสถาบันการศึกษา

การมาถึงของโรงเรียนพลังบวกไม่ได้ช่วยให้เกิดผลดีแค่เพียงแค่กับเด็กๆ แต่ยังรวมถึงคุณครู ผู้บริหาร และหัวใจของการพัฒนาโรงเรียนโดยรวม การบริหารโรงเรียนที่มิติของมนุษย์เป็นศูนย์กลางถือเป็นเป้าหมายอันล่ำค่า ส่งต่อไม่เพียงต่อเด็กๆ ในระดับปัจเจก แต่ยังรวมถึงในระดับสังคมและประเทศโดยรวม

สำหรับคุณครู การสอนยิ่งกลายเป็นสิ่งที่ล้ำค่า มีความหมาย และสนุกสนานกว่าเดิมขึ้นมา คุณครูหลุดออกจากกรอบการสอนแบบเดิมๆ ก้าวเข้าสู่พื้นที่ของการเรียนการสอนแบบใหม่ที่คุณครูไม่ได้กลายเป็นเพียงแค่ผู้ให้ความรู้ แต่ยังเปรียบเสมือนผู้ช่วยปลุกปั้นเด็กๆ มนุษย์คนให้มีคุณภาพ มีความรู้ มีความสุข เติบโตอย่างดงามทั้งภายในและภายนอก การเรียนรู้เกิดมิติที่เชื่อมโยงกันระหว่างคุณครูและศิษย์อย่างลึกซึ้ง มีการเติมเต็มกันในระดับที่มากไปกว่าแค่การเรียนการสอนทั่วๆ ไป

โรงเรียนพลังบวก กล่าวอีกนัยหนึ่ง คือแนวคิดการปฏิรูปการศึกษาไทยในอนาคตที่สามารถพลิกโฉมรูปแบบการเรียนรู้ของประเทศไทยได้อย่างยั่งยืนและสมบูรณ์แบบ ปรับทั้งมิติทางด้านภายนอก เติมมิติภายใน คำแนะนำเดียวที่ Starfish Labz สามารถมอบให้คุณครูและสถาบันการศึกษา โดยเฉพาะการบริหารสถานศึกษาในยุคดิจิทัลของเราในปัจจุบัน จึงคือการเปิดหัวใจ เปิดประตูสู่ความรู้ ความเป็นไปได้ของการศึกษาในรูปแบบใหม่ๆ ที่จะยังประโยชน์ไม่เพียงต่อเด็กๆ แต่ยังรวมถึงคุณครูและระบบการศึกษาของประเทศเรานั่นเองค่ะ

อ้างอิง:

• “ก่อร่างสร้างใหม่ การศึกษาไทยสู่อนาคต” นำเสนอผลการระดมสมอง 5 โจทย์สำคัญเพื่อการเปลี่ยนระบบการศึกษาไทย
• บทที่ 8 ตอนที่ 1 : การสร้าง “สนามพลังบวก” ในโรงเรียน
• Infographics - The Future of Jobs Report 2020 | World Economic Forum
• เริ่มต้นสร้าง ‘สนามพลังบวก’ ส่งเสริมการเรียนรู้ที่ไม่สิ้นสุด - I Am Kru