นวัตกรรม : โรงเรียนเจ้าฟ้าอุบลรัตน์ และโรงเรียนบ้านแม่เมย

นวัตกรรมโรงเรียน โครงการสนับสนุนโรงเรียนพัฒนาตนเอง (TSQP) รุ่นที่ 2 ต่อเนื่องในปี 2564

การพัฒนานวัตกรรมเพื่อการพัฒนาสุขภาวะขั้นพื้นฐานของผู้เรียน (Wellbeing)

โรงเรียนเจ้าฟ้าอุบลรัตน์

แนวทางการจัดการศึกษาให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ และสามารถบูรณาการความรู้ทางวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี กระบวนการทางวิศวกรรม และคณิตศาสตร์ ไปใช้ในการเชื่อมโยง และแก้ปัญหาในชีวิตประจำวันของผู้เรียน รวมไปถึงการพัฒนาทักษะ เป็นแนวทางการเรียนรู้แบบบูรณาการนี้คือ STEAM ถูกพัฒนาขึ้นจากแนวคิดในการจัดการศึกษาแบบสะเต็ม และกระบวนการคิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) ซึ่งเป็นกระบวนการคิดที่ใช้การทำความเข้าใจในปัญหาต่าง ๆ โดยยึดเอาผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง นำเอาความคิดสร้างสรรค์และมุมมองต่าง ๆ มาสร้างไอเดีย หรือแนวทางในการแก้ไขปัญหา นำมาทดสอบและพัฒนาเพื่อให้ได้แนวทาง หรือนวัตกรรมที่ตอบโจทย์กับสถานการณ์นั้น ๆ โดยกระบวนการที่จะให้ผู้เรียนได้นำไปใช้ในการเรียนรู้ แก้ไขปัญหาต่าง ๆ คือ กระบวนการ STEAM Design Process ซึ่งโรงเรียนเจ้าฟ้าอุบลรัตน์ต้องการพัฒนานักเรียนในการจัดการเรียนรู้ให้มีประสิทธิภาพ แต่จากข้อมูลพื้นหลังพบ ปัญหาก่อนเข้าร่วมโครงการพัฒนานวัตกรรมที่สำคัญเนื่องจากทางโรงเรียนเจ้าฟ้าอุบลรัตน์เป็นโรงเรียนประจำ 90% และอีก 10% คือเด็กในชุมชนสามารถไปกลับได้ ซึ่งที่ผ่านมาพบว่าเด็กนักเรียนมักจะเป็นเหากันบ่อยๆ จึงได้นำนวัตกรรม”เราชนะเหา”โดยกระบวนการ STEAM Design Process ดังนี้   

นวัตกรรม  “กิจกรรมเราชนะเหา”  มีรายละเอียดเกี่ยวกับนวัตกรรม และวิธีการจัดการเรียนรู้โดยนํากระบวนการ STEAM Design Process มาจัดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนในทุกระดับชั้น เพื่อส่งเสริมการดูแลในเรื่องสุขภาวะของผู้เรียนการอยู่ร่วมกันในสังคมได้อย่างมีความสุข มีวินัย มีความซื่อสัตย์ มีจิตสาธารณะ เห็นคุณค่าของตนเองและผู้อื่น  โรงเรียนมีการจัดรูปแบบการพัฒนาสุขภาวะทางกายและจิต โดยการใช้รูปแบบของการบันทึกสุขภาพของผู้เรียนในทุกเช้าก่อนเข้าห้องเรียน และมีการติดตามผลอย่างต่อเนื่อง และกิจกรรมได้ส่งเสริมด้านความรู้ทักษะที่จะเกิดขึ้นกับผู้เรียนในศตวรรษที่ 21

หลังจากใช้นวัตกรรม กิจกรรมเราชนะเหาแล้วได้ผลลัพธ์จากการใช้นวัตกรรมเป็นที่น่าพอใจ ดังนี้ 

1. ผู้เรียนได้ศึกษาค้นคว้าเรียนรู้เกี่ยวกับสมุนไพรในโรงเรียน ที่สามารถนำมาใช้ในการหมักเหา ผ่านการเรียนรู้จากการปฏิบัติจริงโดยการลงมือทำโดยใช้กระบวนการ STEAM DESIGN PROCESS เป็นการ ฝึกให้นักเรียน เป็นผู้นำกล้าแสดงออก รู้จักการคิดวิเคราะห์ ทำให้นักเรียนเกิดทักษะ การแก้ปัญหา การทำงานเป็นทีม มีปฏิสัมพันธ์ที่ดีระหว่างเพื่อนในชั้นเรียน ได้เรียนรู้จักการดูแลรักษาเหา และรู้จักรักษาความสะอาดส่วนบุคคล ให้ถูกสุขภาวะ
2. เป็นการเพิ่มมูลค่าของสมุนไพร ได้เห็นคุณค่าของสมุนไพรธรรมชาติ ตระหนักถึงผลกระทบของการใช้สารเคมี
3. นำไปใช้กับนักเรียนหอพัก พบว่า จากการตรวจผมของนักเรียน จำนวนเหามีปริมาณที่ลดลง และไข่เหาฝ่อ นักเรียนมีสขภาพหนังศีรษะที่ดี มีความสะอาด สุขภาวะทางกายดีขึ้น

โรงเรียนบ้านแม่เมย

กระบวนการจัดการเรียนรู้ตามแนวคิดการสร้างสรรค์ทางปัญญา  ที่เน้นกระบวนการเรียนรู้มากกว่าเนื้อหาวิชา เพื่อช่วยให้ผู้เรียนสามารถเชื่อมโยงความรู้ หรือสร้างความรู้ให้เกิดขึ้นในตนเอง ด้วยการลงมือปฏิบัติจริง ผ่านสื่อหรือกิจกรรมการเรียนรู้ นั่นคือกระบวนการ ACTIVE LEARNING ที่มีครูผู้สอนเป็นผู้แนะนำ กระตุ้น หรืออำนวยความสะดวก  ให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ขึ้น โดยกระบวนการคิดขั้นสูง คือ ผู้เรียนมีการวิเคราะห์  สังเคราะห์ และการประเมินค่าจากสิ่งที่ได้รับจากกิจกรรมการเรียนรู้ ทำให้การเรียนรู้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งโรงเรียนบ้านแม่เมยได้ตระหนักและเห็นความสำคัญในการพัฒนานักเรียน แต่โรงเรียนมีปัญหาก่อนเข้าร่วมโครงการพัฒนานวัตกรรมซึ่งเป็นปัจจัยที่ส่งผลต่อความล้มเหลวในการจัดการเรียนรู้ของโรงเรียน นั่นคือ 

1. ผู้เรียน นั่นคือนักเรียนไม่สามารถมาเรียนที่โรงเรียนได้เนื่องจากสถาณการณ์โควิด
2. ครู ไม่สามารถจัดการเรียนการสอนที่โรงเรียนได้เนื่องจากสถาณการณ์โควิด
3. สภาพแวดล้อม สภาพภูมิอากาศที่แห้งแล้ง ไม่เหมาะสมต่อการเจริญเติบโตของพืชผัก ผลไม้ และสมุนไพรในท้องถิ่น

โรงเรียนจึงได้จัดทำนวัตกรรม คือ “โครงการพัฒนานวัตกรรมส่งเสริมสุขภาพกายและใจของผู้เรียนผ่านกิจกรรมการแปรรูปผลิตภัณฑ์ ผัก ผลไม้ และสมุนไพรในท้องถิ่น”  ชื่อหน่วยการเรียนรู้ “การแปรรูปผลิตภัณฑ์ ผัก ผลไม้ในท้องถิ่น” ซึ่งมีรายละเอียดเกี่ยวกับนวัตกรรมและวิธีการจัดการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการที่สำคัญ คือ 

1. STEAM DESIGN PROCESS คือ กระบวนการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ ที่เริ่มต้นจากปัญหา นำไปสู่การแก้ไขปัญหา ผ่านการคิด ค้นคว้าหาคำตอบ หลังจากนั้นจึงวางแผน อย่างละเอียด มีการแลกเปลี่ยนแบ่งปันความคิด ลงมือปฏิบัติ ทดสอบและปรับปรุงแก้ไข
2. ACTIVE LEARNING คือกระบวนการจัดการเรียนรู้ตามแนวคิดการสร้างสรรค์ที่เน้นกระบวนการเรียนรู้มากกว่าเนื้อหาวิชา เพื่อช่วยให้ผู้เรียนสามารถเชื่อมโยงความรู้ หรือสร้างความรู้ให้เกิดขึ้นในตนเอง ด้วยการลงมือปฏิบัติจริง

หลังจากโรงเรียนได้ใช้นวัตกรรม มีผลลัพธ์จากการใช้นวัตกรรมที่สามารถสรุปได้ดังนี้ 

1. โรงเรียนสามารถใช้องค์ประกอบ 9 ด้านเพื่อการปฏิรูปโรงเรียน และ 6 มาตรการเพื่อการพัฒนาโรงเรียนทั้งระบบ เป็นฐานเพื่อการพัฒนานวัตกรรมผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมของบุคลากรภายในโรงเรียนได้
2. ครูได้รับความรู้เกี่ยวกับการจัดทำนวัตกรรม และสามารถพัฒนาผู้เรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ
3. ผู้เรียนได้รับการพัฒนาความรู้อย่างเป็นระบบ
4. เกิดเครือข่ายเผยแพร่ และการแลกเปลี่ยนเรียนรู้เกี่ยวกับการพัฒนานวัตกรรมทางการศึกษาในระดับเขตพื้นที่การศึกษา