ไอเดียกิจกรรมสร้างสุขที่บ้าน ทำได้ง่ายๆ

ความเข้าใจภายในครอบครัวเป็นสิ่งที่ต้องให้ความสำคัญ เพราะถือว่าเป็นจุดเริ่มต้นในการก้าวผ่านปัญหาอุปสรรคต่างๆ ซึ่ง “วัยเด็ก” เป็นช่วงวัยสำคัญที่พ่อแม่ควรปลูกฝังลักษณะที่ดี และเป็นแบบอย่างของพฤติกรรมที่เหมาะสม รวมถึงการเป็นต้นแบบในการใช้ชีวิต เพื่อให้ลูกสามารถเติบโตได้อย่างสวยงาม ครั้งนี้จะมาพูดคุยแบบสบายสไตล์ Starfish Labz แบ่งปันประสบการณ์ร่วมกับ ดร.วรวุฒิ แสงเฟือง ที่ปรึกษามูลนิธิ โรงเรียนสตาร์ฟิชคันทรีโฮมเพื่อให้พ่อแม่ได้ไอเดีย ผ่านกิจกรรมสร้างสุขที่บ้านแบบง่ายๆ ในการพัฒนาพฤติกรรมลูกในทางที่สร้างสรรค์ และสร้างให้ลูกเป็นเด็กที่มีคุณธรรมที่ดี

เริ่มต้นสนทนากับลูกอย่างไร

จากประสบการณ์ที่ได้โอกาสอบรม พูดคุยกับผู้ปกครองโรงเรียนเอกชน ส่วนใหญ่มักจะมีคำถามซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญ คือ พ่อแม่ไม่รู้จะเริ่มต้นสนทนากับลูกอย่างไร ซึ่งจริงๆ แล้ว จุดเริ่มต้นที่จะสนทนากับลูก อาจจะเป็นคำถามง่ายๆ เช่น วันจันทร์ ถ้าลูกได้ไปโรงเรียนแล้วกลับมาบ้าน เราอาจจะมีช่วงเวลาที่คุยกับลูก หรืออาจจะต้องถามลูกก่อนว่า ลูกมีความประทับใจอะไรบ้าง พอวันอังคารก็ถามเขาอีกว่า วันนี้ลูกมีความรู้สึกดีๆ อะไรเกิดขึ้นบ้าง ถ้าเราเรียงลำดับตามวัน เราก็จะมีหัวข้อสนทนา ซึ่งช่วงแรกๆ อาจจะยากสำหรับพ่อแม่ในการเริ่มต้น หรือบางครั้งถามแล้วลูกไม่ยอมตอบ เนื่องจากเวลาลูกตอบแล้วพ่อแม่พูดแทรก ทำให้เด็กไม่กล้าพูดหรือพ่อแม่เองไม่มีเวลาที่จะฟัง 

เพราะฉะนั้น ช่วง 3-4 วันแรก อาจจะต้องฟังเขาไปเรื่อยๆ ให้เขาเล่า และพยายามถาม “แล้วลูกคิดว่าอย่างไร รู้สึกอย่างไรบ้าง ถ้าหากคิดว่าเป็นปัญหาแล้วลูกแก้อย่างไร” ก็ทำให้เห็นภาพถึงการฟังที่เด็กจะเริ่มเกิดความเชื่อมั่น ซึ่งมันจะเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญ หัวใจสำคัญ คือ ทำอย่างไรให้เขาเชื่อมั่น หรือให้เขาเชื่อใจเรา ไว้วางใจเรา ตรงนี้สำคัญที่สุด ถ้าเกิดเขาไว้วางใจเรา เขาจะเล่าทุกอย่าง

การฟังเป็นสิ่งที่สำคัญในการที่จะเริ่มต้นพูดคุยกับลูก

จริงๆ แล้ว สิ่งสำคัญที่ซ่อนอยู่ในการฟัง คือ ความไว้วางใจ เมื่อเราก้าวผ่านจุดเริ่มต้นนี้ไปได้ โอกาสที่เราจะชวนลูกคุย หรือทำกิจกรรมก็จะเริ่มง่ายขึ้น เพราะฉะนั้น สิ่งแรกที่เราจะต้องปลูกฝัง คือ การเลี้ยงลูกให้เติบโตเป็นคนดี ซึ่งเป็นสิ่งที่ทำได้ไม่ยาก แต่ต้องใช้เวลาและอยู่ที่เราเริ่มต้นอย่างไร 

มีเรื่องหนึ่งที่อยากจะแบ่งปัน คือว่ามีสิ่งหนึ่งที่น่าสนใจ คือ การฝึก สมัยนี้พูดกันเยอะมากว่า จะทำอย่างไรให้เด็กมีคุณธรรม ให้เด็กมีพฤติกรรมที่ดี ผมเคยไปเรียนรู้กับเด็กๆ เริ่มต้นโดยการให้เด็กๆ มองเห็นจากข้างนอก รวมกลุ่มแข่งกันว่า วันนี้ใครเขียนพฤติกรรมที่ดี หรือเรื่องอะไรดีๆได้เยอะที่สุดจะได้รับรางวัล 

ทั้งนี้ จะต้องเอาไปให้คนที่เป็นเจ้าของพฤติกรรมเซนต์รับรองด้วย พบว่า ณ ช่วงเวลานั้น เด็กคนหนึ่งเขียนได้ 60 พฤติกรรมที่ดี แต่มีเด็กอยู่ 1 คน เขาเขียนพฤติกรรมที่ดีได้น้อยที่สุด คือ 1 คน เขาก็บอกว่า ตัวเขาไม่ได้มองในเชิงปริมาณ เขามองในเชิงคุณภาพ ปรากฎว่า เด็กคนนี้เขาไปยืนรอผู้อำนวยการที่หน้าห้อง แล้วพฤติกรรมดีที่เขาเห็นเป็นต้นแบบ คือพฤติกรรมของผู้อำนวยการท่านนี้ นี่คือเรื่องราวที่ดีที่ทำให้เห็นว่าพฤติกรรมที่ดี เราต้องเริ่มฝึกให้เด็กเห็นก่อน ดังนั้น การที่เด็กเห็นพฤติกรรมสมัยนี้ไม่ใช่แค่พฤติกรรมของพ่อแม่เพียงอย่างเดียว หรือของครูเท่านั้น แต่พฤติกรรมที่อยู่ใกล้ลูกที่สุด อาจจะต้องเอาตรงนี้มาเริ่มต้น พูดคุยกัน พฤติกรรมใดที่ดีหรือไม่ดีให้ลูกเขียนแยกออกมา ต้องฝึกให้เขาเปรียบเทียบให้ได้ ตรงนี้ก็เป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญ ทั้งนี้ พ่อแม่อาจจะตั้งโจทย์ให้เขาลองสังเกตพฤติกรรมที่ดีและไม่ดีจากการ์ตูนแล้วทำการเขียนเปรียบเทียบเป็นข้อ 

อันที่สองที่เราจะสร้างคุณธรรมให้ลูก หลังจากลูกเห็นแล้ว ลูกจะเริ่มรู้แล้วว่าอะไรดี อะไรไม่ดี เริ่มเปรียบเทียบได้ เราต้องท้าทายเขาสิ่งดีดีที่ลูกทำอาจจะต้องให้เขาเขียนว่า เขาทำอะไรบ้าง แต่พ่อแม่ต้องปูพื้นฐานเรื่องดีๆให้เขาเห็นสักระยะหนึ่งก่อน ตรงนี้ก็จะทำให้เห็นพัฒนาการของลูกมากขึ้น

แนวคิดเพื่อพ่อแม่ในการทำกิจกรรมคุณธรรมกับลูกที่บ้าน 

1) เลือกคุณธรรมพื้นฐานขึ้นมา 1 เรื่องที่เหมาะสมกับวัยของลูก 

2) ถามคำถามเพื่อให้ทราบว่า ลูกมีประสบการณ์เดิมในเรื่องนั้นแค่ไหน 

3 ) ให้ลูกเล่าออกมาเป็นลักษณะพฤติกรรม 

4) ฟังลูกอย่างตั้งใจ โดยไม่เข้าไปปิดกั้นความคิดของลูกแม้จะไม่ถูกต้องทั้งหมด 

5) ตั้งเป้าหมายร่วมกันกับลูก ทดลองทำจริงในชีวิตประจำวัน จากนั้นสะท้อนคิดร่วมกันทุกเย็นหลังทานอาหาร และให้คำชื่นชมลูก

ในบางครั้งพ่อแม่อาจจะต้องกลับมาทบทวนตัวเองก่อนว่า เราเป็นต้นแบบในเรื่องอะไรบ้าง เวลาที่เราชวนลูกทำ เราจะได้รู้ถึงความรู้สึกของเขา เทคนิคนี้ครูก็สามารถนำเอาไปใช้กับนักเรียนก็ได้ ทั้งนี้ อยากจะฝากถึงคุณพ่อคุณแม่ว่า การทบทวนตัวเองไม่ใช่เรื่องที่แปลกอะไร บางทีการที่เราได้ทบทวนตัวเองว่าเราเป็นแบบอย่างที่ดีหรือไม่ดี ส่วนหนึ่งคือลูกเขาเห็นอยู่ เวลาที่เราให้เขาถ่ายทอดเรื่องนี้ออกมา แต่ถ้าพ่อแม่เตรียมเขาให้พร้อม ให้เขาเขียน บันทึก และที่สำคัญคือ การสร้างความไว้วางใจให้ได้

ทั้งนี้ มีบทเรียนง่ายๆ ใน Starfish ที่ได้แบ่งปันสำหรับผู้ปกครองที่สนใจสามารถเรียนรู้เพิ่มเติม หรือแลกเปลี่ยนไอเดีย เทคนิคดีดีเพื่อให้คุณพ่อคุณแม่ได้ไอเดียในจุดเริ่มต้นการสร้างพฤติกรรมที่ดี หรือสามารถนำเอาไปปรับใช้ในการที่จะเริ่มปรับพฤติกรรมลูกต่อไป 

ดร.วรวุฒิ แสงเฟือง ที่ปรึกษาโครงการ Starfish Future Labz