ประโยชน์ของหลักสูตรฐานสมรรถนะ สำหรับนักเรียน

ปกติแล้วคนทุกคนมีศักยภาพภายใน ซึ่งเป็นความสามารถที่แฝงอยู่ในตัวคนเรา แต่ละคนมีศักยภาพในด้านใดด้านหนึ่ง หรือหลายด้านแฝงอยู่แล้ว แต่อาจยังไม่ได้แสดงออกมาจนกว่าจะได้รับการกระตุ้น หรือได้รับการเรียนรู้ที่เหมาะสมกับภาวะแฝงนั้น และเมื่อศักยภาพนั้นปรากฏออกมาและได้รับการส่งเสริมต่อไปก็จะทำให้คน ๆ นั้นมีความสามารถในด้านนั้นสูงขึ้น ดังนั้นการได้เรียนรู้และได้รับการฝึกทักษะต่าง ๆ รวมทั้งการได้รับการพัฒนาคุณลักษณะ (Attributes) เหล่านั้น สามารถช่วยพัฒนาคนเราให้มีความสามารถเพิ่มขึ้นได้

อย่างไรก็ตามความรู้ ทักษะ และคุณลักษณะต่าง ๆ ที่ทุกคนได้เรียนรู้ อาจไม่ช่วยให้เราประสบความสำเร็จในการทำงาน หากเรายังขาดความสามารถในการประยุกต์ใช้ความรู้ทักษะและคุณลักษณะต่าง ๆ ที่ตนเองมีในการทำงาน หรืออาจเรียกว่าขาดความสามารถเชิงสมรรถนะ ดังนั้น ความรู้ทักษะ เจตคติและคุณลักษณะต่าง ๆ ที่บุคคลได้เรียนรู้นั้นจะยังไม่ใช่สมรรถนะ จนกว่าจะได้แสดงออกถึงความสามารถในการนำความรู้ ทักษะ เจตคติและคุณลักษณะต่าง ๆ ที่มีในการทำงานหรือการแก้ปัญหาในสถานการณ์ต่าง ๆ ได้จนสำเร็จ

หลักสูตรฐานสมรรถนะ คืออะไร ?

สมรรถนะ (Competency) หมายถึงความสามารถของคนเราในการใช้ความรู้ ทักษะ เจตคติ และ คุณลักษณะต่าง ๆ ที่ตนเองมีมาประยุกต์ใช้กับการทำงานหรือการแก้ปัญหาต่าง ๆ จนประสบความสำเร็จในระดับใดระดับหนึ่ง

หลักสูตรฐานสมรรถนะ (Competency - Based Curriculum : CBC) คือ หลักสูตรการศึกษาที่ยึดผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง (Learner Centric) เปิดโอกาสให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ตามความสนใจ ความถนัด และก้าวหน้าไปตามความสามารถของตน โดยมีเป้าหมายให้ผู้เรียนเกิดสมรรถนะหลักที่จำเป็น สำหรับการทำงาน การแก้ปัญหา และการดำรงชีวิต

ทำไมต้องฐานสมรรถนะ?

1.เพื่อส่งเสริมการพัฒนาศักยภาพของผู้เรียนรายบุคคล (Personalization)

ผู้เรียนแต่ละคนมีความแตกต่างกัน ทั้งในเรื่องศักยภาพ ความพร้อม และความสนใจ ดังนั้น การเรียนรู้ต้องสอดคล้องกับศักยภาพของผู้เรียนแต่ละคนด้วย

2.เพื่อพัฒนาให้ผู้เรียนเกิดสุขภาวะ (Well-being)

สุขภาวะ (Well-being) เป็นสิ่งที่สำคัญกับคนเราเป็นอย่างมาก ไม่ว่าจะทั้งในเรื่องสุขภาพทางกายและจิตใจ ความฉลาดรู้ทางสังคมและอารมณ์ โดยหลักสูตรฐานสมรรถนะมุ่งเน้นที่จะเชื่อมโยงสิ่งเหล่านี้ให้เป็นองค์รวมอย่างสมดุล

3.เพื่อพัฒนาสมรรถนะที่จำเป็นเพื่อใช้ในการดำรงชีวิต

การผสมผสานการใช้ความรู้ ทักษะ เจตคติ และคุณลักษณะให้เกิดเป็นความสามารถเพื่อนำมาประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน

4.เพื่อพัฒนาผู้เรียนให้รู้เท่าทันและสามารถปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลง

โลกคนเรามีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ขึ้นอยู่กับว่าเราจะสังเกตสิ่งเหล่านั้นได้มากหรือน้อย เราจึงต้องอาศัยทักษะเพื่อให้สามารถรับมือกับความเปลี่ยนแปลงที่จะเกิดขึ้นได้

อาจกล่าวได้ว่า หลักสูตรฐานสมรรถนะยึดความสามารถของผู้เรียนเป็นหลักการออกแบบหลักสูตรตามแนวคิดนี้จะมีการกำหนดหลักสูตรเกณฑ์ความสามารถ เพื่อเป็นประกันว่าผู้ที่จบการศึกษาระดับหนึ่ง ๆ จะมีทักษะและความสามารถในด้านต่าง ๆ ตามที่ต้องการ

กรอบหลักสูตรฐานสมรรถนะ​มีอะไรบ้าง?

(ภาพ : สำนักวิชาการและมาตรฐานการศึกษา สพฐ.)

หลักสูตรได้กำหนดสมรรถนะหลัก (Core Competency) ไว้ 5 ประการ เพื่อเป็นเป้าหมายในการพัฒนาความสามารถที่จำเป็นของผู้เรียนต่อการใช้ชีวิตในปัจจุบันและอนาคต ได้แก่ 1. การจัดการตนเอง 2. การสื่อสาร 3. การรวมพลังทำงานเป็นทีม 4. การคิดขั้นสูง 5. การเป็นพลเมืองที่เข้มแข็ง

​โดยสมรรถนะทั้ง 5 ด้าน จะได้รับการพัฒนาผ่านขอบข่ายการเรียนรู้ (Learning Area) 5 ด้าน เพื่อบูรณาการหัวข้อการเรียนรู้ให้ผู้เรียนสามารถพัฒนาและแสดงความสามารถผ่านมุมมองต่าง ๆ ได้แก่  1. ด้านสุขภาวะกายและจิต 2. ด้านภาษา ศิลปะและวัฒนธรรม 3. ด้านโลกของงานและการประกอบอาชีพ 4. ด้านคณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี 5. ด้านสังคมและความเป็นมนุษย์

​ซึ่งทั้งสมรรถนะและขอบข่ายการเรียนรู้ถูกออกแบบและพัฒนาบนรากฐานสุขภาวะ (Well being Foundation) 4 ด้าน ได้แก่ 1. ด้านสุขภาพกายและจิต 2. ด้านสังคมและอารมณ์ 3. ด้านความฉลาดรู้ (Literacy, Numeracy, Digital Literacy) 4. ด้านคุณธรรมและจริยธรรม ซึ่งสถานศึกษาจะต้องสร้างบรรยากาศ สภาพแวดล้อม สิ่งแวดล้อม และกลไกการบริหารสถานศึกษาให้เอื้อต่อการพัฒนาเช่นกัน

​ ทั้งนี้ การพัฒนาผู้เรียนให้เกิดสมรรถนะและรากฐานสำคัญผ่านขอบข่ายการเรียนรู้ ก็เพื่อบรรลุเป้าหมายสำคัญ ทั้ง 3 ด้าน ได้แก่ 1. การเป็นผู้เรียนรู้ 2. การเป็นผู้ร่วมสร้างสรรค์นวัตกรรม 3. การเป็นพลเมืองที่เข้มแข็ง นั่นเอง

ประโยชน์ของหลักสูตรฐานสมรรถนะ 

1. ช่วยให้ผู้เรียนได้รับการพัฒนาสมรรถนะหลักที่สำคัญต่อการใช้ชีวิต การทำงาน และการเรียนรู้ ซึ่งจำเป็นต่อการใช้ชีวิตอย่างมีคุณภาพในโลกแห่งศตวรรษที่ 21 ที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว

2. ช่วยให้การจัดการเรียนรู้ โดยมุ่งเป้าไปที่การพัฒนาผู้เรียนให้เกิดสมรรถนะที่ต้องการ ไม่ใช่ที่การสอนเนื้อหาความรู้จำนวนมากซึ่งไม่จำเป็นหรือเป็นประโยชน์แก่ผู้เรียน

3. ช่วยลดการเรียนรู้บางอย่างที่ไม่จำเป็น อันส่งผลให้สามารถจัดพื้นที่ในการเรียนรู้ที่เป็นความต้องการที่แตกต่างกันของผู้เรียน วิถีชีวิต วัฒนธรรม ชาติพันธุ์ และบริบทได้มากขึ้น

4. ช่วยลดภาระ และเวลาในการสอบตามตัวชี้วัดจำนวนมาก การสอบวัดสมรรถนะหลักของผู้เรียน ช่วยให้เห็นความสามารถของผู้เรียน ช่วยให้เห็นความสามารถที่เป็นองค์รวมของผู้เรียน

มาถึงตรงนี้จะเห็นได้ว่า หลักสูตรฐานสมรรถนะ เป็นหลักสูตรที่ไม่ได้มุ่งไปที่เรื่องความรู้หรือเนื้อหาวิชาที่อาจเปลี่ยนแปลงได้ตามกาลเวลา แต่จะมุ่งพัฒนาในด้านทักษะ ความสามารถ เจตคติ และค่านิยม อันมีความสำคัญต่อชีวิตประจำวัน และอนาคตของผู้เรียน หลักสูตรฐานสมรรถนะนี้ มีโครงสร้างให้เห็นถึงเกณฑ์ ความสามารถในด้านต่าง ๆ ที่ ต้องการให้ผู้เรียนปฏิบัติในแต่ละระดับ การศึกษา และในแต่ละระดับชั้น ทักษะและความสามารถจะถูกกำหนดให้มี ความต่อเนื่องกัน โดยใช้ทักษะและความสามารถที่มีในแต่ละระดับเป็นฐาน สำหรับเพิ่มพูนทักษะและความสามารถในระดับต่อไป

Sources

• รายงานเฉพาะเรื่องที่ 12 หลักสูตรและการเรียนการสอนฐานสมรรถนะ
• กรอบหลักสูตรฐานสมรรถนะ​ สพฐ. จาก​ 8​ กลุ่มสาระการเรียนรู้​ เหลือ​ 5​ ขอบข่ายการเรียนรู้