Unschooling เรียนแบบไม่เรียนของเด็ก Homeschool

Homeschool ที่คนส่วนใหญ่นึกถึง คงจะเป็นการที่เด็กๆ เรียนที่บ้านซึ่งแต่ละครอบครัวก็อาจมีรูปแบบไม่ต่างกันมากนัก แต่จริงๆ แล้วการทำโฮมสคูล มีหลายรูปแบบแตกต่างกันตามสไตล์ของแต่ละครอบครัว 

Unschooling คือ รูปแบบหนึ่งของการทำโฮมสคูลที่หลายคนอาจเคยได้ยิน แต่ไม่เข้าใจว่าคืออะไรกันแน่ วันนี้เราจะพาไปรู้จักการทำโฮมสคูลสไตล์ Unschooling กันค่ะ 

Unschooling เรียนแบบไม่เรียนคืออะไรกันนะ?

คุณพ่อคุณแม่ส่วนใหญ่อาจคุ้นเคยกับการเรียนแนว Montessori หรือ Waldolf สำหรับ Unschooling ก็จัดเป็นปรัชญาการศึกษาแนวหนึ่งเช่นกัน โดย Unschooling เกิดจากนักการศึกษาชื่อว่า John Holt ที่เชื่อว่าธรรมชาติของมนุษย์เกิดมาพร้อมความสงสัยใคร่รู้ แต่การเรียนรู้ภาคบังคับที่พยามควบคุมการเรียนรู้ของเด็กๆ อาจทำลายความอยากเรียนรู้ตามธรรมชาติของเด็กได้ Holt เชื่อว่าเด็ก ๆ เรียนรู้ได้ดีที่สุดเมื่ออยู่กับพ่อแม่ มีส่วนร่วมในชีวิตประจำวันและเรียนรู้ผ่านสภาพแวดล้อมและสถานการณ์ในชีวิตจริง

หากจะกล่าวว่า John Holt เป็นผู้ริเริ่มการศึกษาแบบโฮมสคูลก็คงไม่ผิดนัก เพราะหนังสือของเขาที่ชื่อว่า Growing without Schooling ได้รับความนิยมถึง 24 ปี ตั้งแต่ยุคก่อนอินเทอร์เน็ต คือตั้งแต่ปี 1960 เป็นต้นมา หัวใจของการเรียนรู้แบบ Unschooling คือ การเรียนรู้ตามความสนใจของเด็ก ที่จะทำให้ผู้เรียนมีความสุขกับการเรียนรู้ 

Holt เชื่อว่าเด็กๆ เรียนรู้จากสถานการณ์และสิ่งต่างๆ รอบตัวได้ตลอดเวลา โรงเรียนจึงควรเป็นเหมือนห้องสมุดที่ให้เด็กๆ เข้าไปค้นคว้าหาข้อมูลที่ต้องการมากกว่าการเป็นแหล่งการศึกษาหลัก

Unschooling การเรียนรู้ที่เป็นธรรมชาติ 

ปรัชญาพื้นฐานของ Unschooling คือ การเรียนรู้เป็นกระบวนการตามธรรมชาติของมนุษย์ที่เกิดขึ้นได้ตลอดเวลา(แม้ว่าไม่ได้อยู่ในโรงเรียน) และความสงสัยใคร่รู้ก็เป็นแรงขับที่ทำให้เด็กๆ อยากเรียนรู้ ดังนั้น การเรียนในลักษณะ One size fits all เหมือนกับเสื้อผ้าฟรีไซส์ ที่หวังว่าทุกคนจะสวมใส่ได้เหมือนกันหมด นักการศึกษาแนว Unschooling จึงมองว่าไม่มีประสิทธิภาพ การศึกษาแบบ Unschooling ให้ความสำคัญกับการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์จริง การลงมือทำ และมองว่าการเรียนที่ถูกจำกัดอยู่แต่ในห้องเรียน อาจทำลายโอกาสการเรียนรู้ตามธรรมชาติของเด็กๆ

Unschooling อยู่ตรงไหนในการศึกษา Homeschool 

โฮมสคูลนั้น ในแง่หนึ่งก็เหมือนกับการเรียนรู้ในโรงเรียน คือ แต่ละครอบครัวก็อาจใช้แนวทางหรือหลักสูตรที่เหมาะกับตนเอง ตัวอย่างแนวทางการสอนโฮมสคูลที่ได้รับความนิยม เช่น  Traditional Homeschooling หรือการทำบ้านเรียนที่เหมือนกับการเรียนในห้องเรียน มีการจัดรายวิชา แบ่งคาบเรียน  

Eclectic Homeschooling การจัดการเรียนการสอนแบบผสมผสานหลายๆ แนวไว้ด้วยกัน เช่นบางวิชาอาจใช้การสอนแบบ traditional homeschool บางกิจกรรมอาจเป็นแบบ unschooling 

Unit Study การเเรียนรู้ที่ใช้หัวข้อหรือธีมต่างๆ เป็นแกนหลัก และสอดแทรกวิชาการเอาไว้ภายใต้หัวข้อนั้นๆ เช่น หัวข้อวันสงกรานต์ เรียนประวัติศาสตร์ของวันสงกรานต์ เรียนวิทยาศาสตร์ผ่านการทดลองสาดน้ำว่าสาดน้ำแบบไหนไปไกลที่สุด เรียนศัพท์ภาษาอังกฤษเกี่ยวกับน้ำและหน้าร้อน เป็นต้น 

สำหรับ Unschooling ให้ความสำคัญกับผู้เรียนที่จะเลือกศึกษาสิ่งที่ตนเองสนใจ โดยพ่อแม่หรือผู้จัดการเรียนรู้ มีหน้าที่สนับสนุนและจัดการกิจกรรมที่ส่งเสริมการเรียนรู้ผ่านประสบการณ์จริงให้เด็กๆ

Unschooling กับ บทบาทของพ่อแม่

พ่อแม่บ้านเรียนที่สนใจแนว Unschooling ต้องทำหน้าที่เป็นผู้ให้คำแนะนำ หาแหล่งข้อมูล หรือหาโอกาสพาลูกเข้าไปเรียนรู้สิ่งต่างๆ จากประสบการณ์จริง ให้เด็กๆ มีโอกาสได้สัมผัส สำรวจและเข้าใจโลกรอบตัวผ่านการลงมือทำจริง กิจกรรมทั่วไปที่พ่อแม่แนว Unschooling มักแบ่งปันกับลูก เช่น แนะนำหนังสือ บทความ หรือวิดีโอคลิปดีๆ ให้ลูก ช่วยสร้างเครือข่ายให้ลูกได้รู้จักกับผู้มีความรู้ความชำนาญในด้านต่างๆ เพื่อเรียนรู้จากบุคคลเหล่านั้น รวมทั้งช่วยลูกตั้งเป้าหมาย รวมถึงให้คำแนะนำสิ่งที่ลูกต้องการเพื่อให้ไปถึงเป้าหมายนั้น