ทำความรู้จัก รูปแบบ Homeschool ในเมืองไทย

ในยุคที่การเรียนรู้ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในโรงเรียน เทคโนโลยีล้ำสมัย ทำให้เด็กๆ สามารถค้นหาข้อมูลได้ตลอดเวลา ขอเพียงแค่มีอินเทอร์เน็ต Homeschool กลายเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่น่าสนใจ ยิ่งในช่วงที่โควิด-19 ระบาด หลายโรงเรียนต้องปรับเปลี่ยนมาทำการเรียนการสอนออนไลน์ พ่อแม่ผู้ปกครอง อาจเริ่มเห็นศักยภาพของครอบครัว ว่าสามารถจัดการเรียนรู้ด้วยตนเอง หรือที่เรียกว่า Homeschool ให้ลูกได้ บทความนี้เราจึงมีรูปแบบการทำ Homeschool ในประเทศไทย มาแนะนำเพื่อให้เป็นข้อมูลประกอบการตัดสินใจในเบื้องต้นค่ะ 

จดทะเบียนกับเขตพื้นที่การศึกษา

การจดทะเบียนกับเขตพื้นที่การศึกษา สามารถทำได้ตั้งแต่ระดับอนุบาล คือ อายุ 4 ปีขึ้นไป จนถึงระดับชั้นมัธยมปลาย โดยการจดทะเบียนกับเขตพื้นที่การศึกษา ครอบครัวต้องเขียนแผนการเรียนไปยื่นให้กับเขตพื้นที่การศึกษา เพื่อขอจัดการเรียนการสอน หลังจากอนุมัติแล้ว จะได้รับเงินสนับสนุนการศึกษาจากรัฐ 2 ครั้งต่อปี (เทอมละ 1 ครั้ง)

การจดทะเบียนกับเขตพื้นที่การศึกษา ฟังดูแล้วเหมือนจะยุ่งยาก แต่จริงๆ แล้วไม่วุ่นอย่างที่คิดค่ะ บางเขตพื้นที่อาจมีตัวอย่างแบบฟอร์ม และการเขียนแผนมาให้เป็นแนวทาง หรือหากไม่มีก็สามารถหากตัวอย่างได้มากมายจากอินเทอร์เน็ต ระหว่างรออนุมัติ ก็เริ่มทำการเรียนการสอนได้เลยค่ะ และเมื่อจบปีการศึกษา ทางเขตฯ ก็จะส่งจดหมายนัดวันให้เข้าไปทำการประเมิน ซึ่งบางเขตฯ อาจมีเจ้าหน้าที่มาทำการประเมินที่บ้าน บางเขตอาจนัดวันเข้าไปประเมินที่เขตพื้นที่การศึกษา 

ข้อดีของการจดทะเบียนกับเขตพื้นที่การศึกษาคือ พ่อแม่ค่อนข้างมีอิสระในการจัดรูปแบบการเรียนการสอน คือจะสอนเอง หรือหาคุณครูผู้เชี่ยวชาญมาช่วยสอนในบ้างวิชา หรือพาลูกไปเข้ากลุ่มประสบการณ์ต่างๆ ก็ได้ นอกจากนี้ยัง ได้รับเงินสนับสนุนการศึกษา ข้อเสียคือ คุณพ่อคุณแม่ ผู้จัดการศึกษา ต้องดูแลเรื่องเอกสารการยื่นขอจดทะเบียน แบบฟอร์มประเมินต่างๆ รวมทั้งต้องเก็บร่องรอยการศึกษาของลูก ไว้เพื่อให้ทางเขตประเมินด้วยตนเอง

จัดการศึกษาแบบ Umbrella School 

Umbrella School คือการทำ Homeschool โดยลงทะเบียนกับโรงเรียน หรือศูนย์การเรียนที่มีโครงการบ้านเรียน โดยใช้หลักสูตรที่ได้รับการรับรองตามกฏหมาย ที่ออกโดยโรงเรียนหรือศูนย์การเรียนนั้นๆ Umbrella School ในประเทศไทย เช่น โรงเรียนรุ่งอรุณ กทม. ที่ปัจจุบันมีส่วนที่เรียกว่า ศูนย์การเรียนรุ่งอรุณ สำหรับบ้านเรียนโดยเฉพาะ โรงเรียนหมู่บ้านเด็ก จังหวัดกาญจนบุรี หรือ ศูนย์การเรียนนวัตกรรมเพื่อความสุข โดยรูปแบบการเรียนการสอนและค่าใช้จ่าย ของ Umbrella School จะแตกต่างกันตามเงื่อนไขของแต่ละแห่ง เช่น บางที่อาจให้เด็กๆ เรียนอยู่ที่บ้าน แต่ต้องเก็บร่องรอยการเรียนรู้ส่งให้ทางโรงเรียน หรือศูนย์การเรียนเป็นผู้ประเมิน หรือบางแห่งอาจกำหนดให้เด็กเข้าเรียนหรือทำกิจกรรมกลุ่มบางวิชา เป็นต้น 

ข้อดีของการจัดการศึกษารูปแบบนี้คือ พ่อแม่ไม่ต้องกังวลเรื่องหลักสูตร เขียนแผนการเรียน เพราะโรงเรียนเป็นผู้ดูแลให้ มีคุณครูผู้เชี่ยวชาญทำหน้าที่ให้ความรู้ แนะนำหนังสือเรียนที่เหมาะสม และได้รับใบรายงานผลการเรียนที่ออกโดยโรงเรียน มีอุปกรณ์และสถานที่เรียนพร้อมให้ใช้งาน สำหรับข้อเสีย คือ โรงเรียนที่เป็น Unbrella School ส่วนใหญ่ในประเทศไทย มักรับนักเรียนได้จำนวนจำกัด หากสนใจการลงทะเบียนกับโรงเรียนหรือศูนย์การเรียนเหล่านี้ อาจต้องเฝ้าติดตามข่าว รอให้มีการ open house เพื่อเข้าร่วม บางแห่งอาจมี workshop ให้ครอบครัวที่สนใจเข้าร่วมก่อน จึงจะสมัครได้ ซึ่งหากพลาดไปแล้วก็ต้องรอปีการศึกษาถัดไปค่ะ 

ลงทะเบียนเรียนหลักสูตรต่างประเทศ

Homeschool โดยการจดทะเบียนกับหลักสูตรต่างประเทศ ผู้ปกครองสามารถค้นหาข้อมูลออนไลน์ และติดต่อกับสถาบันการศึกษาในต่างประเทศได้โดยตรง ทำการลงทะเบียนเรียนออนไลน์ จ่ายเงิน สถาบันการศึกษาก็จะส่งหนังสือ สื่อการเรียนการสอนต่างๆ มาให้ หรืออาจใช้พาสเวิร์ดเข้าถึงแหล่งข้อมูลต่างๆ ออนไลน์ การประเมินวัดผลก็อาจส่งข้อสอบมาให้ หรือสอบออนไลน์ ขึ้นอยู่กับแต่ละสถาบัน 

ข้อดีคือ หากมีแผนการศึกษาต่อต่างประเทศในระดับที่สูงขึ้นไป การเรียน Homeschool โดยใช้หลักสูตรของประเทศที่ต้องการศึกษาต่อก็จะทำให้สมัครเข้าเรียนได้ง่ายขึ้น เพราะมีวุฒิการศึกษาอยู่แล้ว ข้อเสียคือ ต้องตรวจสอบให้แน่ใจว่าสถาบันการศึกษาที่เลือกจดทะเบียนถูกต้องตามกฏหมาย และวุฒิการศึกษาที่ได้ เป็นวุฒิที่ได้รับการรับรองในประเทศนั้นๆ หากไม่แน่ใจอาจจดทะเบียนกับเขตพื้นที่การศึกษาในประเทศไทยควบคู่ไปด้วย แล้วใช้หลักสูตรต่างประเทศเป็นหลักสูตรอ้างอิง อีกประการคือ หากไม่มีแผนศึกษาต่อต่างประเทศ เมื่อจะเข้าเรียนในระดับสูงขึ้นโดยใช้หลักสูตรไทย อาจต้องยื่นเทียบวุฒิเพื่อให้ได้วุฒิการศึกษาไทยด้วย 

เรียนกับสถาบันการศึกษาทางไกล

สถาบันการศึกษาทางไกล เป็นการจัดการศึกษานอกโรงเรียนตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ของกระทรวงศึกษาธิการ โดยทำการสอนในระดับมัธยมศึกษาตอนต้น และมัธยมศึกษาตอนปลาย โดยลงทะเบียนเรียนกับสถาบันการศึกษาทางไกล ซึ่งสังกัดสำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ โดยจะเปิดรับลงทะเบียนรับนักศึกษาใหม่ปีละสองครั้ง ช่วงเดือนเมษายนและตุลาคม ไม่เสียค่าใช้จ่าย โดยผู้เรียนเรียนเองที่บ้าน ผ่านสื่อการเรียนรู้ที่สถาบันแนะนำให้ และมีการประเมินวัดผล โดยต้องไปสอบ ที่สนามสอบที่จัดให้ ระหว่างการเรียนแต่ละเทอมต้องเก็บร่องรอยการเรียนรู้ และร่วมสัมนาก่อนจบหลักสูตร 

จะเห็นว่าการทำ Homeschool ในเมืองไทย มีหลายรูปแบบ ครอบครัวใดที่สนใจทำ Homeschool อาจลองศึกษาเพื่อเป็นแนวทาง และเลือกรูปแบบที่เหมาะกับครอบครัวของเราได้ ทั้งนี้ การคำนึงถึงอายุ ระดับชั้นของผู้เรียน ก็อาจทำให้ตัดสินใจได้ง่ายขึ้น เช่น เด็กอนุบาล อายุยังไม่ถึง 7 ปี อาจยังไม่ต้องจดทะเบียน เพราะยังไม่เข้าเกณฑ์การศึกษาภาคบังคับ เมื่อ 7 ขวบขึ้นไป อาจเลือกจดทะเบียนกับเขตการศึกษา เพราะความรู้วิชาการและกิจกรรมต่างๆ ยังไม่ยากเกินไป พ่อแม่สามารถจัดการเองได้ สำหรับระดับประถมศึกษาตอนปลาย จนถึงมัธยม อาจเลือกจดกับ Umbrella School หรือสถาบันการศึกษาทางไกล เป็นต้น