การเรียนรู้วิทยาศาสตร์ด้วยกระดาษ 3 แผ่น

คุณครูหลายท่านคงคุ้นเคยกับการเรียนการสอนผ่านการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ เพราะเป็นการจัดการเรียนรู้แบบ Active Learning ที่สามารถพัฒนาผู้เรียนรอบด้านได้เป็นอย่างดี ผู้เรียนจะต้องใช้ความรู้ที่ได้เรียนรู้มา และต้องศึกษาเพิ่มเติม ประกอบกับทักษะหลาย ๆ ด้านก็ต้องนำมาใช้ เพื่อค้นคว้าหาคำตอบจากสิ่งที่ผู้เรียนสนใจ และอยากจะศึกษา ผลงานที่ได้จากการศึกษาค้นคว้ายังสามารถนำไปต่อยอด กระตุ้นให้เกิดการพัฒนานวัตกรรมด้านวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี ได้อีกด้วย แต่เมื่อคุณครูได้เริ่มสอนการทำโครงงานวิทยาศาสตร์ ปัญหาของการสอนโครงงานก็มีไม่น้อยด้วยเช่นกัน เนื่องจากโครงงานเป็นการสร้างความรู้นอกตำราเรียนที่ครูต้องพร้อมเรียนรู้เผชิญปัญหา และแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ไปพร้อมกับนักเรียน ประคับประคองความรู้สึกของนักเรียนที่อาจเหนื่อยล้าระหว่างทาง การสร้างกำลังใจ และกระตุ้นการเรียนรู้ของนักเรียนให้ตื่นตัวอยู่เสมอ นอกจากนี้คุณครูอาจจะต้องเพิ่มทักษะที่จำเป็นในการใช้ทำโครงงานนั้น ๆ ให้แก่นักเรียนด้วย จึงไม่น่าแปลกใจที่ครูหัวใจโครงงานที่แท้จริงจะมีเหลืออยู่น้อยลง หรือครูหลายๆ คนก็เลือกที่จะหันหลังให้กับโครงงาน

โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย จังหวัดลำปาง เป็นอีกหนึ่งสถานศึกษาที่เรามุ่งเน้นให้นักเรียนเป็นนวัตกร มีการกระตุ้นส่งเสริมให้นักเรียนที่มีความถนัด ความสนใจ หรือความสามารถพิเศษ ได้มีโอกาสในการพัฒนาตนเองอย่างรอบด้าน ผ่านการทำโครงงาน และสิ่งประดิษฐ์ทางวิทยาศาสตร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง นักเรียนในโครงการ ห้องเรียนพิเศษวิทยาศาสตร์ ทั้งในระดับมัธยมศึกษาตอนต้น และมัธยมศึกษาตอนปลาย ประมาณ 200 คน ในแต่ละปีการศึกษา ที่เราต้องมาบ่มเพาะหัวใจนักวิทยาศาสตร์ให้กับนักเรียน เพื่อเป็น Innovator ในอนาคต ที่จะเป็นประโยชน์ในการพัฒนาประเทศชาติต่อไป ซึ่งนับว่าเป็นภารกิจที่ยิ่งใหญ่และยาวนาน สำหรับครูในกลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย จังหวัดลำปาง นี้จึงเป็นที่มาของการคิดนวัตกรรม การทำโครงงานวิทยาศาสตร์โดยใช้กระดาษ 3 แผ่น หรือ Science Project on 3 Page (SP3P) ขึ้นมา  

การเรียนรู้โครงงานวิทยาศาสตร์ด้วยกระดาษ 3 แผ่น เป็นผลงานของครูแววดาว รู้เพียร ครูสอนวิทยาศาสตร์ จังหวัดลำปาง นวัตกรรมนี้จะช่วยให้คุณครูและนักเรียนทำโครงงานวิทยาศาสตร์ได้ง่ายขึ้น โดยใช้วิธีการเขียนโครงงาน ในฟอร์มที่คิดลงในกระดาษ 3 แผ่น ในการนำนวัตกรรมไปใช้นั้นสิ่งที่ต้องทำก่อนเริ่มใช้กระบวนการคือ ครูต้องสร้างแรงบันดาลใจให้เกิดขึ้นกับนักเรียนก่อน เช่น ให้เขาดูตัวอย่างรุ่นพี่พี่ประสบความสำเร็จจากการทำโครงงาน เขาสามารถเป็นแบบนั้นได้ เขาสามารถทำได้ การทำโครงงานเป็นใบเบิกทางที่จะทำให้เขาสามารถออกไปหาประสบการณ์นอกโรงเรียนได้ สามารถใช้เป็นผลงานติดต่อขอรับทุนศึกษาต่อได้ และเมื่อผู้เรียนเห็นความสำคัญแล้ว ครูจึงค่อยเริ่มการลงกระบวนการใช้นวัตกรรมกับผู้เรียน

การทำโครงงานวิทยาศาสตร์โดยใช้กระดาษ 3 แผ่น ในแต่ละแผ่นจะมีวิธีการเขียนดังนี้ คือ

กระดาษแผ่นที่ 1 การคิดหัวข้อโครงงาน ในแผ่นแรกนี้นักเรียนจะกำหนดปัญหาที่สนใจอยากจะศึกษาทดลอง หรืออยากจะสร้างอะไรบางอย่างขึ้นมา เพื่อใช้ประโยชน์ หรือแก้ปัญหาในชีวิตที่พบเจอ  

กระดาษแผ่นที่ 2 การออกแบบการทดลอง หลังจากที่ได้ปัญหาที่จะศึกษาทดลองแล้ว   ก็นำมาออกแบบ วางแผน ทำเค้าโครงของโครงงาน และลงมือปฏิบัติตามที่ได้วางแผนไว้ จากนั้นก็ตรวจสอบ และวัดผลความสำเร็จนั่นเอง 

ส่วน กระดาษแผ่นที่ 3 การอภิปราย และสรุปผล แนวทางในกระดาษแผ่นนี้ คือ พิจารณาวัตถุประสงค์ จากโครงงานที่ได้เขียนไว้แล้ว นำมาสรุปเป็นแนวทางที่นำไปใช้ประโยชน์ได้ ส่วนผลที่เกิดขึ้นจากการลงมือทำนั้นพิจารณาว่า เป็นไปตาม เหตุผล ทฤษฎี หรือหลักการทางวิทยาศาสตร์ใด เป็นต้น

นอกจากนำนวัตกรรมนี้มาบูรณาการกับการเรียนรู้กับการทำโครงงานวิทยาศาสตร์แล้ว ยังสามารถนำไปปรับใช้กับการเรียนรู้ในเรื่องอื่น ๆ ได้เช่นเดียวกัน ผลที่ได้จากการเรียนโครงงานวิทยาศาสตร์โดยใช้กระดาษ 3 แผ่น นอกจากจะพัฒนาสมรรถนะและคุณลักษณะของผู้เรียนแล้ว ยังได้นวัตกรรมใหม่ๆจากการนำผลงานของผู้เรียนไปนำเสนอเผยแพร่ความรู้ให้กับผู้อื่นเพื่อเป็นประโยชน์ในการต่อยอดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ได้อีกด้วย