สอนวัยรุ่นค้นหาคุณค่าในตนเอง

เด็กๆ ที่ได้รับความรักและการยอมรับจากครอบครัว มักเติบโตมาเป็นวัยรุ่นที่รู้สึกว่าตนเองมีคุณค่าและสามารถรับมือกับความผิดหวังได้ดีกว่าวัยรุ่นที่ขาดการเห็นคุณค่าในตนเอง

พ่อแม่ผู้ปกครองน่าจะเคยได้ยินคำว่า “ความภาคภูมิใจในตนเอง” หรือ Self-esteem แล้วรู้หรือไม่ว่านอกจากวิชาการความรู้ ทักษะการเอาตัวรอดในชีวิตประจำวันแล้ว ความภาคภูมิใจในตนเอง จัดเป็น Soft Skill หนึ่งที่มีความสำคัญต่ออนาคตของเด็กๆ เป็นอย่างยิ่ง เพราะความภาคภูมิใจในตนเอง จะพัฒนาไปสู่การเห็นคุณค่าในตัวเองของเด็กๆ เมื่อเข้าสู่วัยรุ่น ความรู้สึกนี้ไม่เพียงทำให้วัยรุ่นมั่นใจที่จะลงมือทำตามเป้าหมายโดยไม่กลัวความล้มเหลว แต่ยังเป็นเหมือนภูมิคุ้มกันทางใจไม่ให้วัยรุ่นออกนอกลู่นอกทางอีกด้วย 

Self-worth คืออะไร

Self-worth หรือภาษาไทยอาจเรียกว่า การเห็นคุณค่าในตนเอง ซึ่งพจนานุกรม Merriam-Websters ให้คำนิยามไว้ว่า Self-worth หรือการเห็นคุณค่าในตนเอง คือความรู้สึกว่าตนเองดีพอที่จะได้รับการปฏิบัติอย่างเคารพและให้เกียรติ 

ทฤษฎี Self-worth อธิบายว่าตามธรรมชาติสิ่งที่สำคัญอันดับต้นๆ ของมนุษย์คือการ “ยอมรับตนเอง” ซึ่งก่อนยอมรับตนเองได้นั้น ต้องเกิดจากการลงมือทำบางสิ่งบางอย่างจนประสบความสำเร็จเสียก่อนขั้นตอนไปสู่การเห็นคุณค่าในตนเองของมนุษย์จึงเริ่มจาก 

• ความสามารถ
• ความพยายาม
• ผลงาน
• คุณค่าในตนเอง

ดังนั้น คุณค่าในตนเอง จึงมักเกิดจากการพัฒนาความสามารถ ใช้ความพยายามให้เกิดเป็นผลงานที่นำไปสู่ความสำเร็จที่ช่วยให้คนเราเห็นคุณค่าในตัวเองคำถามคือ หากคนคนหนึ่ง เป็นแค่คนธรรมดาทั่วไป ไม่ประสบความสำเร็จสักอย่างในชีวิต จะเป็นคนที่มีคุณค่าได้หรือไม่ยกตัวอย่าง เด็กชาย A เรียนได้แค่เกรด 2 และ เกรด 3 แม้ว่าจะตั้งใจเรียน ขยันอ่านหนังสือสักแค่ไหน เขาก็ยังไม่เคยได้เกรด 4 เขาอ่านหนังสือได้พอๆ กับเด็กทั่วไป แต่การเขียนยังต้องฝึกฝนอีกมากหากเปรียบเทียบตามทฤษฎี Self-worth แม้เด็กชาย A จะมีความสามารถระดับทั่วๆ ไป มีความพยายาม มีผลงานแต่อาจไม่ได้เรียกว่าประสบความสำเร็จตามเกณฑ์ของสังคม แต่กระนั้นเด็กชาย A ก็รู้สึกมีความสุขดี และรู้สึกว่าตนเองมีคุณค่า เพราะคุณค่าของคนเราไม่อาจวัดได้ด้วยคะแนนในห้องเรียน แม้ว่าเขาอยากได้เกรด 4 และพยายามเต็มที่แล้ว แต่เมื่อผลลัพธ์ไม่เป็นอย่างที่หวัง เขาก็รับมือได้และสิ่งนั้นไม่ได้กระทบคุณค่าในตนเองแต่อย่างใด เด็กชาย A ยังรู้สึกว่าตนเองมีคุณค่าไม่น้อยไปกว่าเด็กที่ได้เกรด 4 เลยแม้แต่น้อย ที่เป็นเช่นนี้เพราะครอบครัว มีส่วนสำคัญอย่างยิ่งที่จะช่วยสร้างการเห็นคุณค่าในตนเองให้กับเด็กๆ แม้ว่าการลงมือทำสิ่งต่างๆ จนประสบความสำเร็จ จะทำให้ภูมิใจในตนเอง แต่หากขาดการยอมรับชื่นชมจากพ่อแม่ ความภาคภูมิใจก็ไม่อาจเปลี่ยนเป็นการเห็นคุณค่าได้ เพราะฉะนั้นอาจกล่าวได้ว่า การเห็นคุณค่าในตนเอง คือความคิดเชิงบวกเกี่ยวกับตนเองโดยไม่ได้ยึดติดอยู่แค่ความสำเร็จจากการลงมือทำเพียงอย่างเดียว แต่มาจากการได้รับการยอมรับจากครอบครัวเป็นสำคัญด้วย

ครอบครัวช่วยสร้าง Self-worth ได้อย่างไร

การศึกษาจากมหาวิทยาลัยมิชิแกน สหรัฐฯ ระบุว่า การเห็นคุณค่าในตนเองเกิดขึ้นได้จากสองปัจจัยหลักๆ ด้วยกัน คือ หนึ่ง การได้รับความรักอย่างไร้เงื่อนไข ยอมรับในตัวตนและให้เกียรติ และสอง เกิดจากให้เด็กๆ ได้ทดลองทำสิ่งต่างๆ ด้วยตนเองจนประสบความสำเร็จ สำหรับครอบครัว การแสดงความรักโดยไม่มีเงื่อนไขต่อลูกตั้งแต่แรกเกิด จะช่วยบ่มเพาะการเห็นคุณค่าในตนเองให้กับลูกได้ เมื่อเข้าสู่วัยรุ่นคุณค่าในตนเอง อาจถูกตอกย้ำด้วยการได้รับการยอมรับจากพ่อแม่ไม่ว่าตัวตนของลูกจะเป็นอย่างไร ครอบครัวควรทำให้วัยรุ่นรับรู้ว่าพวกเขาจะได้รับความรักและการยอมรับแม้ว่าจะไม่ได้เป็นที่หนึ่งในชั้นเรียน การชื่นชมความพยายามมากกว่าชื่นชมความสำเร็จ จะช่วยให้วัยรุ่นเรียนรู้ว่าคุณค่าของตนเองไม่ได้ขึ้นอยู่กับความสำเร็จภายนอกอีกวิธีหนึ่งที่ช่วยกระตุ้นการเห็นคุณค่าในตนเองของวัยรุ่นคือ การปล่อยให้วัยรุ่นได้ลงมือทำสิ่งต่างๆ ด้วยตัวเอง อาจจะเป็นการฝึกเล่นดนตรี ทดลองทำขนมขาย การเรียนรู้จากการลงมือทำจริง จนประสบความสำเร็จ ช่วยสร้างความรู้สึกการเห็นคุณค่าในตนเองได้เช่นกัน ความสำเร็จที่เกิดขึ้นถือเป็นประสบการณ์ที่ไม่เพียงทำให้วัยรุ่นเห็นคุณค่าในตนเอง มีความเชื่อมั่นว่าทำได้ แต่ยังเปิดประตูแห่งความกล้าที่จะทำสิ่งต่างๆ และกล้าที่จะล้มเหลวอีกด้วย

ดังนั้น อย่าแค่บอกรักและชื่นชมในตัวลูก แต่ในขณะเดีวกันควรทำให้ลูกเชื่อด้วยการสนับสนุนให้เขาได้ทดลองทำสิ่งใหม่ๆ ด้วยตนเองให้ประสบความสำเร็จด้วย 

เพราะแทบทุกเหตุการณ์ในโลกใบนี้ล้วนเต็มไปด้วยปัจจัยที่ควบคุมไม่ได้ การที่เด็กๆ เติบโตมากับการเห็นคุณค่าในตนเองจะช่วยให้เขารับมือกับความผิดหวัง ความล้มเหลวได้ โดยไม่บอบช้ำเกินไปนัก เพราะพวกเขารู้ว่าความผิดพลาดล้มเหลว เป็นประสบการณ์และบทเรียนเพื่อพัฒนาตนเองให้ดีขึ้น แต่ไม่ได้ลดทอนคุณค่าในตัวตนแต่อย่างใด สุดท้ายแล้วคุณค่าในตนเองของลูก คงเกิดขึ้นไม่ได้เลยหากผู้ใหญ่รอบตัวไม่มอบความรักและการยอมรับอย่างไม่มีเงื่อนไขให้กับพวกเขาก่อน สำหรับบางครอบครัวอาจทำได้ยาก แต่หากค่อยๆ ฝึกฝนและแสดงความรักให้ลูกเห็น คอยสนับสนุนให้ลูกได้ลงมือทำสิ่งต่างๆ จนประสบความสำเร็จ รับรองว่าสิ่งที่ได้รับกลับมานั้นเกินกว่าคุ้มค่าอย่างแน่นอน เพราะลูกของเราจะเติบโตขึ้นมาพร้อมกับการเห็นคุณค่าในตนเอง ที่จะเป็นเกราะป้องกันจิตใจในโลกใบใหญ่ได้ต่อไป 

แหล่งอ้างอิง (Sources) :

• What is Self-Worth & How Do We Build it?
• The importance of helping teens discover self-worth