‘Self-awareness’ พื้นฐานสำคัญก่อนเข้าสังคม
หลายๆท่านอาจจะเคยได้ยินคำว่า ความฉลาดทางด้านอารมณ์ (emotional intelligence) กันมาแล้ว ซึ่งความฉลาดทางด้านอารมณ์เป็นความสามารถในการรับรู้ เข้าใจ และสามารถรับมือกับอารมณ์ทั้งของตนเอง และผู้อื่นได้
แน่นอนว่าความฉลาดทางด้านอารมณ์คือปัจจัยสำคัญที่จะทำให้ลูกนั้นสามารถอยู่ร่วมกับผู้อื่นในสังคม รวมถึงเป็นที่รักของผู้อื่นได้ วันนี้เลยอยากจะชวนทุกท่านมาทำความรู้จักกับหนึ่งในองค์ประกอบ ซึ่งเรียกได้ว่าเป็นองค์ประกอบตั้งต้นของความฉลาดทางด้านอารมณ์ นั่นคือ การตระหนักรู้ในตนเอง (self-awareness)
Photo by zoo_monkey on Unsplash
การตระหนักรู้ในตนเอง (self-awareness) เป็นความสามารถในการรับรู้ และเข้าใจ ความคิด อารมณ์ ความรู้สึก สิ่งที่เราให้คุณค่า รวมถึงเข้าใจว่าสิ่งเหล่านี้ส่งผลต่อเรา หรือพฤติกรรมของเราอย่างไรบ้าง ซึ่งจะช่วยให้มนุษย์เราสามารถประเมินจุดเด่น – จุดบกพร่องของตนเองเพื่อนำไปพัฒนาตนเองต่อไปได้ โดยที่จะสามารถแบ่งการตระหนักรู้ได้ออกเป็น 2 ประเภท คือ
1.การตระหนักรู้ภายใน (internal self-awareness) คือการมองเห็น หรือเข้าใจว่าเรามีตัวตน ความคิด ความรู้สึก หรือให้คุณค่ากับสิ่งใด และสิ่งเหล่านี้มีผลต่อคนอื่น ๆ อย่างไรบ้าง
การตระหนักรู้ประเภทนี้จะช่วยให้เด็ก ๆ สามารถเข้าใจ รวมถึงเท่าทันความคิด ความรู้สึก หรืออารมณ์ของตนเองได้มากยิ่งขึ้น ซึ่งจะช่วยให้เขาสามารถรับมือกับสถานการณ์ต่าง ๆ ได้ดียิ่งขึ้น เช่น เมื่อลูกกำลังรู้สึกไม่ดีอยู่ หากเด็ก ๆ มีความสามารถในการตระหนักรู้ที่มากพอ เราจะระบุได้ว่าความรู้สึกที่เกิดขึ้นนี้คือความรู้สึกอะไร มีสาเหตุมาจากไหน และเราควรที่จะจัดการกับมันอย่างไร แต่หากเราขาดความสามารถในด้านนี้ไป เราอาจระบุสาเหตุของความรู้สึกผิดพลาด จนนำไปสู่การแก้ปัญหาที่ผิดไปได้ เช่น พาลโมโหใส่ผู้อื่น เพราะเข้าใจว่าเขาเป็นสาเหตุที่ทำให้เราโกรธ เป็นต้น
2.การตระหนักรู้ภายนอก (external self-awareness) คือการมองเห็น หรือเข้าใจว่าตัวตนของเราเป็นแบบไหนในมุมมองของคนอื่น ๆ
การตระหนักรู้ประเภทนี้จะช่วยให้เราสามารถเข้าอกเข้าใจผู้อื่น (empathy) ได้มากขึ้น ว่าเพราะอะไรเขาถึงทำเช่นนี้ เปรียบเสมือนการได้รับ feedback จากคนรอบข้าง ว่าเขามองพฤติกรรม หรือว่าความคิดของเราอย่างไร ซึ่งจะช่วยให้เราสามารถรับมือ และทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ดียิ่งขึ้น
Photo by Leo Rivas on Unsplash
ทำอย่างไรให้ลูกมีการตระหนักรู้ในตนเอง (self-awareness)
พ่อแม่ผู้ปกครองสามารถเริ่มต้นได้ง่าย ๆ ได้ด้วยการตั้งคำถามเวลาที่ลูกเกิดอารมณ์ต่าง ๆ โดยให้เขาระบุว่าขณะนี้เขากำลังรู้สึกอย่างไรอยู่ มีสาเหตุมาจากอะไร และเขาจะจัดการกับอารมณ์เหล่านั้นอย่างไรบ้าง หากเด็ก ๆ ไม่สามารถตอบได้ คุณพ่อคุณแม่ก็ต้องค่อย ๆ ไล่เรียงความรู้สึกไปพร้อมกับเขา ว่าในขณะนี้เขากำลังรู้สึกแบบไหน เกิดขึ้นตอนไหน จากอะไร เพื่อให้ลูกค่อย ๆ เรียนรู้ และทำความเข้าใจสิ่งที่กำลังรู้สึก หลังจากนั้นก็ให้เขาสรุปออกมาในรูปแบบของประโยค “ฉัน/หนู/ผม (หรือชื่อของลูก) รู้สึก__________ เพราะ__________” เพื่อให้เขาได้สะท้อน และทบทวนความรู้สึกของตนเองอีกครั้ง เช่น หนูรู้สึกโกรธ เพราะฉันวิ่งแล้วสะดุดล้มพื้นหญ้า เป็นต้น
นอกจากนี้วิธีข้างต้นแล้ว ยังมีกิจกรรมอีกหลากหลายรูปแบบที่จะช่วยส่งเสริมการตระหนักรู้ในตนเองให้กับเด็ก ๆ เช่น การเขียนไดอารี่ทบทวนเรื่องราวในแต่ละวัน ว่าในวันนั้นเขาพบเจอเรื่องอะไรมาบ้าง รู้สึกอย่างไรกับเหตุการณ์เหล่านั้น และมีวิธีการรับมืออย่างไร หรือการทำบันทึกอารมณ์ประจำวัน โดยระบายสีในปฏิทิน และใช้สีเป็นตัวแทนของอารมณ์ความรู้สึกต่าง ๆ เพื่อให้พวกเขาได้ทำความเข้าใจ และสำรวจความรู้สึกของตนเอง ซึ่งพ่อแม่ผู้ปกครองสามารถออกแบบกิจกรรมอื่น ๆ หรือชวนลูกมาออกแบบกิจกรรมที่เหมาะกับตัวเอง เพื่อให้เกิดความตระหนักรู้ในตนเอง เตรียมพร้อมสำหรับการก้าวสู่โลกภายนอกต่อไป
ขอบคุณข้อมูลจาก
- https://positivepsychology.com/self-awareness-matters-how-you-can-be-more-self-aware/
- https://raisingkidswithpurpose.com/self-awareness-skills-for-kids/
- https://hbr.org/2018/01/what-self-awareness-really-is-and-how-to-cultivate-it
- https://www.positiveaction.net/blog/teaching-self-awareness-to-students
Related Courses
How to พูดอังกฤษยังไงให้เป๊ะ แบบไม่เน้นท่องจำ
การสื่อสารภาษาอังกฤษ ใครว่ายาก? หากเราเข้าใจ และสื่อสารมันจากความรู้สึก และไม่ต้องกังวลจนเกินไป ในคอร์สเรียนนี้เราจ ...
How to พูดอังกฤษยังไงให้เป๊ะ แบบไม่เน้นท่องจำ
ต้องใช้ 100 เหรียญ
Collaborative classroom design
เรียนรู้ทักษะความร่วมมือ การทำงานเป็นทีม และภาวะผู้นำ (Collaboration, Teamwork and Leadership) หลักการออกแบบกิ ...
เลี้ยงลูกอย่างไรในยุค Thailand 4.0
บทเรียนนี้ผู้เรียนจะได้เรียนรู้ว่าThailand 4.0คืออะไร แนวคิดในการเลี้ยงลูกยุค4.0 เทคนิคการเลี้ยงลูกยุค 4.0 รวมถึงการเรี ...
พัฒนาการด้านอารมณ์สำคัญอย่างไรกับเด็กปฐมวัย
บทเรียนนี้ผู้เรียนจะได้เรียนรู้ความสำคัญของพัฒนาการ สมรรถนะตามวัย กิจกรรมที่ส่งเสริมพัฒนาการทางด้านอารมณ์ เน้นการทำกิจกรร ...